Türkiye’ye Eurofighter satışı: Sessiz diplomasi
Türkiye’ye 40 adet Eurofighter Typhoon savaş uçağı satışı konusunda Berlin ile Ankara ortasında “sessiz diplomasi” yürütülüyor.
Merz hükümeti resmi açıklamalarında mümkün satış konusunda net bir tavır sergilemekten kaçınıyor, temkinli bir lisan kullanmayı tercih ediyor. Lakin Alman hükümet kaynaklarından edinilen bilgilere nazaran Berlin’de müspet bir bakış açısı hakim.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın hususla ilgili son açıklaması da bunu teyit ediyor. Erdoğan, Almanya Başbakanı Friedrich Merz ile bir ortaya geldiği NATO Önderler Doruğu sonrasında “Eurofighter konusunda olumlu gelişmeler var” açıklamasını yaptı.
“Eurofighter’la ilgili çalışmalarımız var” diyen ve bu çalışmaları İngiltere ve Almanya ile sürdürmekte olduklarına işaret eden Erdoğan, “Türkiye’nin yeterli niyetinin bu ülkeler tarafından olumlu karşılandığını” ve “olumlu gelişmeler olduğunu” söyledi.
Berlin’den ihtiyatlı açıklama
Ancak Alman Hükümet Sözcüsü Stefan Kornelius, Pazartesi günü düzenlenen olağan basın toplantısında hususa ait daha ihtiyatlı tabirler kullanmayı tercih etti.
Bir gazeteci Kornelius’a “Basında yer alan haberlere nazaran, Alman hükümeti Eurofighter uçaklarının Türkiye’ye satışına yeşil ışık yakmak istiyor. Bu bahiste rastgele bir ilerleme var mı?” sorusunu yöneltti.
Sözcü Kornelius, mevzuyla ilgili haberleri “not ettiklerini” lakin “ilkesel olarak husus hakkında bilgi veremeyeceğini” söyledi.
Savunma sanayi satışlarına müsaadelerin Federal Güvenlik Kurulu tarafından verildiğine ve bu kurulun kararlarında saklılığın temel olduğuna işaret eden Stefan Kornelius, “Bildiğiniz üzere, bu cins müsaadeler ilgili kurul tarafından, talep bazında ve özgün şartlar ışığında verilmekte. Ve ilkesel olarak burada bahisle ilgili rastgele bir bilgi veremeyeceğiz” dedi.
Türkiye hava savunmasını modernize etmek için 40 Eurofighter Typhoon savaş uçağı satın almak istiyor. Fotoğraf: Aaron Bunch/AAP/picture alliance
Hükümet sözcüsüne ayrıyeten Eurofighter konusunun Merz’in Erdoğan ile NATO tepesi esnasındaki ikili görüşmesinde gündeme gelip gelmediği de soruldu.
Bu soruya Kornelius, “Görüşme ikili alakaların tüm istikametlerini, lakin bilhassa ittifak ile ilgili sıkıntıları ve bölgesel güvenlik hususlarını içeriyordu” karşılığını verdi. Bunun üzerine bir gazeteci, “Ama Eurofighter konusa değinilmedi mi?” kelamlarıyla sözcüden daha net bir açıklama yapmasını talep etti. Fakat hükümet sözcüsü bu soruya da “Ele alınan hususların bölgesel güvenlik, güvenlik sorunları ve ikili işbirliği olduğunu söyledim” açıklamasını yinelemekle yetindi.
“Sessiz diplomasi”
Eurofighter satışı için Türkiye ile müzakerelerin başlatılmasına yeşil ışığı bir evvelki başbakan Olaf Scholz geçen sene yakmıştı.
Ekim ayında İstanbul’da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile bir ortaya gelen Toplumsal Demokrat Partili (SPD) Scholz, Türkiye’ye Eurofighter satışı için müzakerelerin başlatılmasına onay verdiklerini resmen duyurmuştu.
Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) partili Friedrich Merz’in Mayıs ayında başbakanlığı üstlenmesiyle birlikte Ankara-Berlin çizgisinde diplomasi trafiği yine sürat kazandı.
Alman hükümeti müzakerelerin geldiği etap ve olası onay hakkında net bir resmi açıklama yapmaktan kaçınsa da Alman yetkililer geçen sene itibariyle yürütülen görüşmelerin “yapıcı ve olumlu olduğunu” söylüyor.
Bunda Ankara-Berlin çizgisinde kapalı kapılar arkasında yürütülen “sessiz diplomasi” ile Avrupa başşehirlerinde Türkiye konusunda yürütülen “stratejik değerlendirmenin” tesirli olduğu belirtiliyor.
Stratejik işbirliğinde yeni bir periyodun habercisi mi?
Almanya’nın Türkiye’ye silah satışlarında uyguladığı ve Türk bakanlar tarafından “örtülü ambargo” olarak nitelendirilen kısıtlamalar, Scholz’un başbakanlığı periyodunda kaldırılmaya başlanmıştı.
Başbakan Merz de bu politikayı sürdüreceğinin sinyalini, vazifeye başlar başlamaz Brüksel’deki NATO karargâhına gerçekleştirdiği ziyaret esnasında vermişti. Friedrich Merz, Türkiye’ye Eurofighter satışına onay konusunda hükümet tarafından alınacak karar hakkında açıklama yaparken “Bizi, Türkiye’yi NATO’nun büyük bir üye ülkesi olarak bize sıkı sıkıya bağlamaya devam etme istikametindeki güçlü irade birleşiyor” tabirlerini kullanmıştı.
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, Türkiye’yi kıymetli bir NATO müttefiki olarak görüyor.Fotoğraf: Bernd Wüstneck/dpa/picture alliance
Türkiye’nin muhafazası altındaki NATO topraklarının stratejik açıdan büyük ehemmiyet taşıdığına vurgu yapan Merz, “Bu nedenle Türkiye bizim için son derece kıymetli ve değerli bir NATO ortağıdır ve ben NATO bünyesinde Türkiye ile bu paydaşlığı ayakta tutabilmek ve daha da geliştirmek için elimden gelen her şeyi yapacağım” diye konuşmuştu.
Merz’in bu sözleri, Eurofighter satışını değerlendirirken gözettikleri faktörleri gözler önüne seriyor.
Alman hükümetinin en değerli önceliği Avrupa savunmasını güçlendirmek. Bu nedenle demokrasi ve insan haklarındaki büyük gerilemeye karşın Türkiye’yi NATO bünyesinde tutmaya, tekrar şekillenmekte olan Avrupa’nın yeni güvenlik mimarisinde Ankara ile yeni bir işbirliği yeri geliştirmeye değer veriliyor.
Eurofighter konsorsiyumunda Almanya, İngiltere, İspanya ve İtalya yer alıyor. Ve Türkiye’ye mümkün Eurofighter satışı, Avrupa ile Türkiye ortasında güvenlik ve savunma alanında stratejik işbirliğinde kıymetli bir dönüm noktası olarak görülüyor.
Türkiye’nin eskiyen savaş uçakları filosunu ivedilikle çağdaşlaştırma gereksinimi son yıllarda arttı. Ve Alman uzmanlar, Eurofighter satışı ile yalnızca Türkiye’nin hava savunmasının değil tıpkı vakitte NATO’nun hava savunmasının da güçlendirileceğine işaret ediyor.
Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki ABD üretimi F-16 savaş uçağı.Fotoğraf: picture-alliance/AA/Veli Gurgah
Alman güvenlik uzmanları, Türkiye’ye Avrupa imali savaş uçaklarının satışının Türk hava savunması açısından tıpkı vakitte “bir devrime” yol açabileceğine de dikkat çekiyor.
Türk Hava Kuvvetleri, hala yüklü olarak Amerikan savaş uçakları ve sistemlerini kullanıyor. Türkiye’ye Eurofighter’ların satışının onaylanması durumunda artık yeni bir periyoda kapı aralanmış olacak. Türk pilotlar Avrupa’da eğitim alacak, Türk hava savunması Avrupa sistemlerine de entegre edilecek, Türkiye ile Avrupa ortasında savunma ve güvenlik alanındaki bağ güçlenecek.
Mitsotakis’in Merz’e ilettiği çekinceler giderildi mi?
Bu ortada Yunanistan’ın, Türkiye’ye tıpkı F-16 satışı konusunda ABD nezdinde yaptığı üzere, Eurofighter satışı konusunda Almanya nezdinde de çekincelerini ve telaşlarını gündeme getirdiği, diplomatik teşebbüsler yaptığı biliniyor.
Hatta Merz’in Mayıs ayında başbakanlık misyonuna üstlendikten çabucak sonra ağırladığı birinci yabancı konuklar ortasında yer alan Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitsotakis, bu çekincelerini Berlin’de açıkça lisana getirmişti. Mitsotakis’e, Merz’ten Türkiye’ye Eurofighter satışını veto etmesini isteyip istemediği sorulmuştu.
Almanya’nın yeni başbakanı Friedrich Merz Mayıs ayında Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitsotakis’i Berlin’de ağırladı.Fotoğraf: Dimitra Kyranoudi/DW
Mitsotakis bu soruyu yanıtlarken “Bir konuk başbakan olarak konut sahibi ülke başbakanına bu talebe nasıl bir karşılık verilmesi gerektiğini söylemenin uygun olmayacağını” söylemekle birlikte şu dikkat cazip açıklamayı yapmıştı:
“Ama size şunu söyleyebilirim, bu çeşit silah sistemlerini satmaya gereksinim duyulduğunu anlayışla karşılamakla birlikte birtakım şartlar gözetilmesi gerekmekte. Mesela AB ile bir bağ kurmak isteyen üçüncü ülkeler kelam konusu olduğunda o vakit AB’nin bedelleri ile bir ahenk oluşturulmalı, üye ülkelerin özgün şartlarının dikkate alındığı belli bir çerçeve belirlenmeli. Sayın Başbakanın bunu anlayışla karşılayacağını düşünüyorum ve o basamağa gelindiğinde gerekli düzenlemeleri görüşebileceğimizi düşünüyorum.”
O günden bu yana Mitsotakis’in vurgu yaptığı “çerçeve” ve “düzenleme” konusunda Ankara ile Berlin ortasında ne tıp görüşmeler yürütüldüğü, Atina’nın çekincelerini giderecek bir uzlaşma sağlanıp sağlanmadığı açıklanmadı.
Erdoğan, Eurofighter satışına ait NATO tepesinde yaptığı son açıklamasında “İngiltere ve Almanya ile çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Temennimiz odur ki bu âlâ niyetimizi İngiltere’de, Almanya’da, onlar da olumlu karşılıyorlar. Çalışmalarımız devam ediyor” sözlerini kullandı.
Erdoğan’ın bu açıklamasında “iyi niyetimiz” ve “çalışmalarımız” kelamlarıyla ne kastettiği, bunun gerisinde Yunanistan’ın çekincelerini gidermeye dönük Ankara’dan istenen teminatların rol oynayıp oynamadığı bilinmiyor.
Devlet sırrı olarak sınıflandırılıyor
Almanya Eurofighter’lara onay verdiği takdirde bu kamuoyuna çabucak açıklanmayabilir.
Alman hükümetinin klasik olarak hassas nitelikte olan savunma işbirlikleri hakkında kamuoyu önünde açıklamalar yapmaktan kaçındığı biliniyor.
Zaten Almanya’da bir sözcünün ya da bir siyasetçinin savunma sanayi ihracatına müsaade veren Federal Güvenlik Kurulu’nun kararları hakkında açıklama yapması hukuken bir cürüm teşkil ediyor. Kararları, hatta kurulun toplantılarının ne vakit yapıldığı bile devlet sırrı niteliği taşıyor.
Genelde kamuoyu bu cins silah ve savunma sanayi eserlerinin satışından fakat Federal Meclis bilgilendirildikten sonra sızdırılan bir haber ya da üretici savunma şirketi tarafından satışın yapılacağına ait açıklamadan sonra bilgi sahibi olabiliyor.
