Trump’ın Gazze planının hukukî dayanağı var mı?
ABD Başkanı Donald Trump Gazze’yi “Amerikan toprağı” yapma planını son bir haftada birden fazla kere lisana getirdi. “Gazze’ye sahip olacağız” diyen Trump “deniz kıyısındaki pahalı bölgelerde otel ve ofis projeleri geliştirmek istediğini” söylüyor. Tekrar inşa tamamlandığında Filistinlilerin bölgeye dönmesine “izin verilmeyeceğini” net şekilde belirten ABD Başkanı, Gazze halkının komşu ülkelerin sonları içinde inşa edilecek “yeni kentlerde” yaşamasını önerdi.
Peki Trump’ın Gazze’ye el koyması ve yaklaşık 2 milyon Filistinliyi bölgeyi terk etmeye zorlaması hukuken mümkün mü? Uzmanlara nazaran bu sorunun kısa karşılığı “Hayır!”
Cambridge Üniversitesi Milletlerarası Hukuk Profesörü Marc Weller, DW’ye verdiği demeçte Filistin ister bir “devlet” ister “öz idare toprağı” olarak görülsün iki durumda da Gazze’nin “nüfussuz, boş bir toprak” olmadığına dikkat çekti.
Hukukçulara nazaran ABD ve İsrail Filistin’i bağımsız ve hükümran bir devlet olarak kabul etmese bile Trump’ın önerisi hukukun ihlali manasına geliyor. Devlet sayılmayan bir bölgede halkın “zorla” yerinden edilmesi “öz idare hakkının ihlali” olarak görülüyor.
Weller, “İsrail’in de Sayın Trump’ın da buraya sahip olma hakkı yok. Bu büsbütün bir fantazi. Zorla yerinden etme savaş hukukunun ihlali olur. Savaş hukuku nüfusun kalıcı olarak yerinden edilmesini yasaklar” diyor.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Nazi Almanyası’nın işlediği cürümlerin tekrarının önlenmesini amaçlayan 1949 Cenevre Mukavelesi sivil nüfusun işgal altındaki topraklardan kitlesel olarak hudut dışı edilmesini “savaş suçu” sayıyor.
BM: Güçlünün hukuku
Birleşmiş Milletler (BM) de Trump’ın planına reaksiyon gösterdi. BM’de misyonlu 38 uzmanın imzasıyla İnsan Hakları Yüksek Komiserliği internet sitesinden paylaşılan yazılı açıklamada, “Yabancı bir toprağın güç kullanarak işgal ve ilhak edilmesi ve halkının zorla yerinden edilmesi yasadışıdır” denildi. “Bu çeşit ihlaller memleketler arası hukukun ‘güçlünün hukuku’ ile ikame edilmesi manasına gelir” tabirleri yer alan açıklamanın devamında şunlar kaydedildi:
“Yarım yüzyıldan biraz fazla vakit evvel İsrail’in Filistin’i işgali ne İsrail’e ne de Filistin’e barış getirdi. ABD işgali de tıpkı formda yıkıcı olacak ve daima mevte yol açacaktır.”
Oxford Etik, Hukuk ve Silahlı Çatışma Enstitüsü Yöneticisi Janina Dill toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımlarda, Trump’ın açıklamalarıyla “Hukukun en temel prensiplerinin ihlal edilmesini yahut ihlalinin önerilmesini normalleştirdiği” tenkidinde bulunuyor. Dill, “Zorla yerinden etme memleketler arası hukukun ihlalidir. Bu bir savaş cürmü ve insanlığa karşı suçtur” dedi.
İngiltere’deki Reading Üniversitesi Milletlerarası Hukuk Profesörü Marko Milanovic ise Amerikan New York Times gazetesine verdiği demeçte, “Çok net bir kural var: Oburunun toprağını ele geçiremezsin” diye yazdı. Milanovic bu unsurun “nadiren” ihlal edildiğini söyledi, Rusya’nın bile Ukrayna’yı işgal etmeden evvel “Ukrayna toprakları içinde Rusça konuşan nüfusu muhafazayı hedeflediğini” söyleyerek savaşa bir çeşit yasal destek oluşturmaya çalıştığına dikkat çekti.
DW / MUK,BK
