Rusya Almanya’daki seçimi nasıl etkilemeye çalışıyor?

Almanya, 23 Şubat’ta erken seçimlere gidiyor. Ve bu seçim öncesi, daha evvel olduğu üzere, Rusya yeniden dezenformasyon yoluyla kamuoyunu etkilemeye çalışıyor. Rusya’nın Eylül 2021’de yapılan Federal Meclis seçimlerinde de seçmenleri yönlendirmeye çalıştığı biliniyor. Ayrıyeten Kasım 2024’teki ABD başkanlık seçimlerine, Haziran 2024’te de Avrupa Parlamentosu seçimlerine müdahale etmeye çalışmıştı.

Uzmanların müşahedelerine nazaran, Rusya 23 Şubat öncesi yürüttüğü dezenformasyon kampanyalarıyla bilhassa siyasi yelpazenin merkezinde yer alan partileri karalamayı deniyor.

Almanya’daki siyasi gelişmeleri izleyen Müşahede, Tahlil ve Strateji Merkezi (CeMAS) uzmanlarından Lea Frühwirth, en çok Yeşiller, Hristiyan Demokrat Birlik (CDU)ve Toplumsal Demokrat Parti’nin (SPD) başbakan adaylarının amaçta olduğunu belirtiyor. İslam ve göç aykırısı çok sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisi ise nadiren bu kampanyalarda görülüyor, “Yer aldığında da çoğunlukla yalnızca olumlu” diye ekliyor.

Kamu faydası güden bir kuruluş olan CeMAS, komplo teorileri, antisemitizm ve çok sağ bahislerini büyüteç altına alan bir kuruluş.

Yalan haberlerin amacındaki başbakan adayları

Karalama kampanyalarına alet edilen palavra haberlere örnek çok.

Örneğin, Şubat ayı başında deverana sokulan bir görüntüde kamuoyu yoklamalarında açık ortayla önde görünen ana muhalefetteki Hristiyan Birlik (CDU ve CSU) partilerinin başbakan adayı Friedrich Merz’in ruhsal kriz geçirdiği sav edildi. Buna nazaran,Merz 2017’de geçirdiği krizin yanı sıra intihar etmeye de kalkıştı. Ve bu görüntü 10 gün içinde yaklaşık 5,5 milyon sefer görüntülendi.

Seçimler sonrasında başbakan olma ihtimali epeyce yüksek görünen Merz’in hasta olduğuna delil olarak ise “Albert Mertens” isimli bir “psikiyatriste” ilişkin imzalı doküman gösterildi. Dokümanda Mertens için “Psikoloji Psikoterapisti” unvanı kullanılıyordu.

Oysa Almanya’da psikolog ve psikoterapist iki başka resmi unvan, yani “Psikoloji Psikoterapisti” diye bir meslek bulunmuyor. Ayrıyeten Almanya Psikoterapistler Odası, Merz’in hasta olduğu tezinin yer aldığı kelamda rapordaki “Albert Mertens” isimli kişinin kendilerinde üye kaydı bulunmadığını duyurdu. Mertens’in çalıştığı söylenen Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinde de kayıtlı bir muayenehanesi yok.

Ana muhalefetin başbakan adayı Merz’e yönelik dezenformasyon içeren görüntü birinci olarak “Münih’ten Haftaya Bakış” isimli bir sitede paylaşıldı. Görüntünün paylaşılmasına ait dikkat çeken ayrıntı ise Merz’in Ukrayna’ya Taurus füzeleri gönderilmesini savunduğunun da vurgulanması.

Rusya’nın dezenformasyonunda en çok amaç gösterilen partilerden bir oburu de Yeşiller. Partinin başbakan adayı Robert Habeck ile yeniden Yeşiller partisinden Kültür Bakanı Claudia Roth hakkında bir müddettir yolsuzluğa karıştıkları tezi yayılıyor. “Narrativ” isimli sitenin tezine nazaran Roth ve Habeck, 100 milyon euroluk Ukrayna temaslı bir rüşvet skandalına karıştı. Argümana nazaran her ikisi Prusya Kültür Mirası Vakfı’na ilişkin olan, Ukrayna’ya kaçırılarak orada özel koleksiyoculara satılan tablolarla ilgili yolsuzlukta yer aldı.

DW de Prusya Kültür Mirası Vakfı’na kelam konusu argümanları sordu. Lakin Vakıf, savların palavra ve büsbütün uydurma olduğu yanıtını verdi.

Alman polititikacılara ve partilere yönelik bu haberlerin ortak noktası palavra “tanık ifadeleri” ile “sahte belge” temelli olmaları. Bir öbür ortak noktaları da yayınlandıkları sitelerin haber sitesi üzere görünmeleri yahut birinci bakışta o denli bir izlenim uyandırmaları.

Rusya’nın son yıllarda yürüttüğü memleketler arası dezenformasyon kampanyalarını ortaya çıkaran araştırmacı gazetecilik projesi Gnida, Almanya seçimlerine yönelik karalama ve palavra haber yayma faaliyetlerinin ardında “Storm-1516” isimli Rus operasyonunun yer aldığını kaydediyor.

Kampanyalar Matruşka ve Storm-1516

Almanya’da araştırmacı gazetecilik oluşumu Correctiv ile ABD merkezli doğrulama portalı NewsGuard’ın araştırmasına nazaran, kelam konusu dezenformasyon kampanyaları şöyle işliyor:

Önce yapay zeka ile web siteleri hazırlanıyor ve oralarda Rusya yanlısı içerikler paylaşılıyor. Birinci evrede bu web siteleri palavra haberleri yayınlıyor. Sonra toplumsal paylaşım siteleri X yahut Telegram üzere plattformlarda “dost” olarak görülen ünlüler ile para verilen influencerlar, yani internet fenomenleri bu haberleri yayıyor.

“İkiz” ismi verilen kampanyalar da emsal formda hayata geçiriliyor.

Almanya Dışişleri Bakanlığının değerlendirmesine nazaran, bu kampanyalarda Şubat 2022’de Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasıyla başlayan savaşta “Kiev’i destekleyen Batılı dış politika” amaç alınıyor ve Rusya yanlısı anlatım ve dezenformasyonla karalanıyor. Washington, ABD’deki seçimlere müdahale teşebbüsleri sebebiyle bu kampanyalarda rol oynayan bireylere karşı yaptırım kararı almıştı.

Bu operasyonlara “ikiz” isminin verilme sebebi ise Deutsche Welle (DW) ve BBC üzere milletlerarası medya kuruluşlarının sayfalarını kopyalanarak benzeri uydurma sayfalar açılması ve bu portalların bir nevi ikizleri üzerinden Rusya propaganasının geniş kitlelere yayılması.

Bu teşebbüslerden kimileri çabucak anlaşılıyor. Lakin uzman Frühwirth’e nazaran çabucak fark edilmesi dezenformasyon için pek de sorun değil. Zira onların öncelikli hedefi en kısa müddette palavra haberi geniş kitlelere ulaştırmak.

“Matruşka kampanyası” olarak nitelenen dezenformasyon teşebbüsleri de yaygın halde kullanılan bir başka yol. Bu kampanyada da bot hesaplardan oluşan bir ordu, gazetecilere “yalan haberlere dair kelamda ipuçları” göndererek denetleme yapmaları için ileti yağmuruna tutuyor. Fransız haber ajansı AFP’ye nazaran, bu yolla hem palavra haber yayılıyor hem de gazeteciler oyalanarak gerçek işlerini yapmaktan alıkonmuş oluyor.

Rus bağımsız medya projesi “Agentswo”, bu hesapların gerisinden öbür bot profillerin çıktığı “Matruşka” kampanyası sayesinde Ocak sonunda yalnızca birkaç günde 15 palavra görüntünün deverana sokulduğunu tespit etti. Görüntülere bakıldığında şeklinin DW yahut bulvar gazetesi Bild’inkine çok benzediği dikkat çekiyor. Kelam konusu görüntülerde İngilizce, Fransızca ve İspanyolca, Almanya’daki seçimlerden evvel terör tehdidinin kabahat sürece oranının ve seçmenlerin dehşetlerinin arttığı tez ediliyor.

Rusya bilhassa iki partiyi destekliyor

NewsGuard’dan Leonie Pfaller’e nazaran, Rusya’nın maksadı Almanya’da güvensizlik yaratmak ve seçmenleri bölmek. Pfaller, kelam konusu kampanyalara bakıldığında dikkat çeken esas noktanın İslam ve göç aksisi çok sağcı Almanya için Alternatif (AfD) ile başbakan adayı Alice Weidel hakkındaki haberlerin çoğunlukla olumlu olmas olduğunu tabir ediyor.

Bu ortada 2024’te yürütülen “ikiz” kampanyasında, AfD’nin oy oranının en azından yüzde 20’ye yükselmesi hedefleniyordu. Seçimlere günler kala yapılan kamuoyu yoklamaları AfD’nin yüzde 20 bandında seyretmeyi sürdürdüğünü gösteriyor. AfD’nin Rusya’nın yürüttüğü dezenformasyon kampanyaları ile yüzde 20’lere ulaşıp ulaşmadığını ortaya koymak ise hayli güç.

Uzman Pfaller’e nazaran AfD Rusya tarafından destekleniyor, zira başka partilere nazaran Rusya’ya bakışı olumlu. Federal Meclis seçimlerine yönelik programında da parti, Rusya’ya yönelik ekonomik yaptırımların kaldırılması talebine yer veriyor. Ayrıyeten Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik savaşını kınamaya da yanaşmıyor.

CeMAS’tan Lea Frühwirt, Rusya takviyeli propaganda kampanyalarında AfD dışında ikinci bir partinin daha desteklendiğini hatırlatıyor ve onun da Sahra Wagenknecht İttifakı (BSW) olduğunu aktarıyor. BSW, seçim programında Ukrayna savaşını, “ABD ile Rusya ortasında kaçınılmaz formda başlayan bir ‘vekalet savaşı'” olarak niteliyor. BSW’ye nazaran Almanya yine Rusya’dan doğal gaz almaya da başlamalı.

Mercator Vakfı’dan Felix Kartte ise Rusya’nın Federal Meclis seçimlerine yönelik yürüttüğü dezenformasyon kampanyasından çok Moskova’nın uzun vadeli stratejisini tehlikeli bulunuyor. Ona nazaran, “Rusya’nın öne çıkarmak istediği bahisler, anlatılar, Almanya kamuoyunda da çok baskın hale geldi. Örnek olarak da Kartte, “Avrupa’daki bütün hükümetler yolsuzluğa bulaşmış durumdalar ve fikir özgürlüğünü de engelliyorlar” tezini gösteriyor. Bu telaffuzun Avrupa’daki çok sağcılarca yayıldığının altını çiziyor.

Almanya dezenformasyonla nasıl uğraş edecek?

Almanya İçişleri Bakanlığının Correctiv’e verdiği bilgiye nazaran, yabancı güçlerin ülkede dezenformasyon yaymasına yönelik cezai müeyyide öngören bir düzenleme bulunmuyor. Buna karşın farklı bakanlıklardan temsilcilerin oluşturduğu bir çalışma kümesi dezenformasyon ile uğraş için tahliller arıyor. Tahlillerin başında “kamuoyunu dezenformasyona karşı hassas hale getirilmesi” ve haberler ile medyaya konusunda insanların bilgi ve yetkinliğinin artırılması geliyor.

Bu ortada Alman hükmeti, Rusya kökenli dezenformasyonla uğraş maksadıyla toplumsal paylaşım siteleri ve platformlarla da istişare içinde.

Dijitalleşme uzmanı Kartte’ye nazaran dezenformasyona karşı olgular ve datalarla uğraş etmeye kalkışmak kâfi değil. Siyaset, insanların temel duygusal muhtaçlıklarını da karşılayabilmeli. Yani “daha yeterli politikalar” üretebilmeli.

Bu haber, Alman kamu yayıncısı ARD, BR24 ve DW’nin doğrulama gruplarının işbirliği ile hazırlanmıştır.

Katkı: Andreas Wißkirchen