NATO zirvesine 5’inci madde gölgesi
NATO liderler zirvesi, ABD Başkanı Donald Trump’ın ülkesinin savunma ittifakına taahhütlerine bağlılığı konusunda soru işaretlerine yol açan açıklamalarının gölgesinde başladı.
Trump’ın doruğa katılmak üzere Lahey’e uçuşu sırasında Air Force One uçağında gazetecilerin ABD’nin NATO’nun kolektif savunma öngören 5. hususuna bağlılığına ait sorularını yanıtlarken kullandığı tabirler, tartışmalara yol açtı.
Trump, “Tanımınıza bağlı” diyerek bu hususa ait çeşitli tanımlar bulunduğunu söyledi, “Kendimi hayat kurtarmaya adadım. Kendimi hayat ve güvenliğe adadım. Oraya vardığımda (Lahey) size tam bir tarif vereceğim” demekle yetindi.
NATO’nun 5. hususunda, savunma ittifakına üye bir ülkeye yapılan atağın tüm üye ülkelere yapılmış sayılacağı, kolektif karşılık verileceği belirtiliyor.
Geçtiğimiz haftalarda Trump, fakat savunma harcamaları konusunda NATO’ya taahhütlerini yerine getiren ülkelerin savunmasına dayanak olacaklarını söyleyerek, bu taahhütleri yerine getirmeyenleri korumamakla tehdit etmişti.
“Sonuna kadar yanlarındayız”
Trump’ın muallak açıklamaları Lahey’deki tepede ABD’nin NATO taahhütlerine bağlılığı ile ilgili tartışmaları yine alevlendirdi.
Üye ülkelerin 2035 yılına kadar savunma harcamalarınıGayri Safi Yurt İçi Hasılalarının (GSYİH) yüzde 5’ine çıkarma konusunda mutabakata varması üzerine Trump daha net bir ileti verdi.
Bugün kendisine bahis hakkında yöneltilen sorular üzerine Trump, ittifak üyelerine işaret ederek, “Sonuna kadar yanlarındayız” dedi.
Rutte ve Avrupalı önderlerden açıklamalar
NATO Genel Sekreteri Mark Rutte da sabah saatlerinde hususa ait yaptığı açıklamada, ABD’nin bir taarruz durumunda müttefiklerinin yanında yer alacağından kuşku duymadığını söyledi.
“ABD’nin NATO’ya ve 5. hususa büsbütün bağlı olduğu benim için büsbütün net” diyen Rutte, “ABD’nin ne yaptığına, Donald Trump’ın ne yaptığına bakın. Savunmaya neredeyse bir trilyon harcıyorlar. NATO’ya açık orta en büyük katkıyı yapıyorlar” diye konuştu.
Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nausėda, “5’inci husus çok açık: Hepimiz birimiz, birimiz hepimiz için. Tahminen de NATO’nun 5’inci hususuyla ilgili samimi bir tartışmaya gereksinimimiz var” dedi.
Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda da unsurun çok açık olduğunu ve hususla ilgili bir görüş ayrılığı bulunmadığını kaydetti.
Norveç Başbakanı Jonas Gahr Stoere, ABD’nin 5’inci husus çerçevesindeki taahhütlerinin büsbütün gerisinde olduğuna inandığını vurguladı.
Finalndiya Dışişleri Bakanı Elina Valtonen de, Trump’ın “yüzde 100 beşinci hususun ardında olduğunu” kaydetti.
Rutte’nin Trump’a mektubu tartışma yarattı
Bu ortada Rutte, ABD liderini övdüğü özel bir iletisinin Donald Trump tarafından toplumsal medya hesabı üzerinden paylaşılmasına ait soruları da yanıtladı.
Rutte, bunun kendisi için sorun olmadığını söyledi.
Mark Rutte, Trump tarafından dünya kamuoyu ile paylaşılan ve büyük yankı bulan bildiride, müttefiklerin savunma harcamalarını değerli ölçüde artıracak olmalarına atıfta bulunarak, “Kolay olmadı lakin hepsine yüzde 5 taahhüdünü imzalatmayı başardık!” bilgisini paylaşmıştı.
Mesajında Trump üzere büyük harfler kullanması dikkat çeken Rutte, ABD liderini şu sözlerle övmüştü:
“Donald, bizi Amerika, Avrupa ve dünya için sahiden çok kıymetli bir noktaya taşıdın. On yıllardır hiçbir Amerikan liderinin başaramadığı büyük bir işi başaracaksın. Avrupa, olması gerektiği üzere çok büyük bir ödeme yapacak ve bu senin zaferin olacak.”
Rutte ayrıyeten Trump’ı İran’a hava harekatı için de tebrik etmiş, bildirisi, toplumsal medyada “Patronunun gururunu okşamak için ne kadar ileriye gidebileceğini gösterdi” yorumlarına yol açmıştı.
NATO Genel Sekreteri, “Tebrikler ve İran’daki kararlı hareketin için teşekkür ederim, bu nitekim harikuladeydi ve diğer kimsenin yapmaya cüret edemediği bir şeydi. Bu bizi daha inançlı kılıyor” demişti.
Reuter, dpa, AFP/ DA, BK
