Hollywood’da neden film üretimi azalıyor?

ABD Başkanı Donald Trump’ın “yabancı ülkelerde üretilen” sinemalara yüzde 100 gümrük vergisi getirme planı globalleşmiş ABD sinema sanayisi alarma geçti. Netflix ve Disney üzere büyük imal şirketlerinin payları, yabancı ülkelerde daha ucuza sinema çekme imkanının ortadan kalkacağı kaygısıyla kıymet kaybetti.

Son yıllarda Amerikan sinema ve dizileri Avrupa, Kanada ve Avustralya üzere ülkelerdeki cömert vergi teşviklerinden yararlanarak üretim maliyetlerini düşürüyordu. Hollywood’da çekim yapmak bu nedenle görece kıymetli hâle gelmişti. Birebir vakitte bölüm epey merkezsiz bir yapıya büründü; böylelikle memleketler arası ortak üretimler kaynakları paylaşabilir hâle de geldi.

Cannes’da yıldızlardan tepki

Trump’ın tarifelerinin yalnızca sinema sinemalarını mi yoksa dizileri de mi kapsayacağı şimdi netleşmezken ABD’nin dev pazarında yabancı içeriklere ağır vergiler getirme tehdidi bu yıl 13-24 Mayıs tarihleri ortasında düzenlenen Cannes Sinema Şenliği’nde de sert tenkitlere maruz kaldı.

Yeni sineması “The Phoenician Scheme” ile Cannes’da bulunduğu sırada bir açıklama yapan Amerikalı direktör Wes Anderson, entelektüel mülkiyet üzerinden uygulanacak bu tıp tarifelerin nasıl işleyeceğini sorguladı:

”Bir sineması gümrükte mi tutacaksınız? Sinemalar o denli taşınmıyor.”

Bu yıl düzenlenen merasimde Altın Palmiye Onur Ödülü’nü alan Oscar ödüllü oyuncu Robert De Niro ise “Yaratıcılığın bir bedeli yoktur lakin görünüşe nazaran vergiye tabi tutulabiliyor” sözleriyle yansısını lisana getirdi.

Hint oyuncu ve direktör Vivek Ranjan Agnihotri de toplumsal medyada yaptığı paylaşımda, yüzde 100’lük verginin ”zaten güç durumdaki Hindistan sinema sanayisini büsbütün çöküşe götürebileceğini” söyledi.

Hollywood’daki düşüşün nedenleri

Trump, Truth Social’daki paylaşımında ”Amerikan sinema sanayisi süratle ölüyor” tabirlerini kullanmıştı. Sinema LA bilgilerine nazaran, Hollywood’daki sinema çekimleri son beş yılda yüzde 34 azaldı.

Birçok sinema işçisi işini kaybetti. Lakin bu gerileme yalnızca yurt dışındaki vergi teşviklerinden kaynaklanmıyor. Covid-19 pandemisi, global ekonomik sakinlik ve 2023’te yaşanan uzun soluklu ABD Müellifler Sendikası ile Oyuncular Sendikası grevleri de üretimi olumsuz etkiledi.

Avustralya’daki Victorian College of the Arts’ta sinema eğitmeni olan Stephen Luby’ye nazaran ise ABD üretimleri yurt dışındaki teşviklerden faydalanarak maliyetleri düşürdüğü için bu tekniği tercih ediyor. Luby, DW’ye yaptığı açıklamalada ‘Eğer bu yol izlenmezse, tahminen de bu sinemalar hiç çekilemeyecek” diyor.

İronik halde Trump’a tarifeler konusunda danışmanlık yapan Mel Gibson’ın son sineması “The Resurrection of the Christ” İtalya’nın güneyinde ve Roma’da çekilecek.

Hollywood’un düşüşü abartılıyor mu?

ABD 2023 yılında cümbüş içeriğinde 27,7 milyar dolarlık ithalat, 24,3 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Yani küçük bir dış ticaret açığı oluştu. Lakin Londra Üniversitesi’nde sosyoloji profesörü Jean Chalaby’ya nazaran, bu açığın sebebi Netflix üzere platformların “Stranger Things” üzere ABD imali içerikleri resmî olarak ihraç etmeyip ABD merkezli platformları üzerinden dağıtması.

Buna karşılık “Squid Game” yahut “Adolescence” üzere yurt dışından alınan imaller ithalat kaleminde yer alıyor. Meğer bu içerikler Netflix’e yüz milyonlarca dolar kazandırıyor. Chalaby, ”ABD merkezli cümbüş sanayisi global manada hiç bu kadar baskın olmamıştı” diyor.

Yine de Trump’ın tarifelerinin yürürlüğe girmesi hâlinde, sinema ve dizi sanayisinde derin tesirler yaratması bekleniyor. Lakin Chalaby, bu siyasetlerin kimseyi daha güçlü etmeyeceği görüşünde.

Hollywood’dan farklı yansılar geldi

ABD’de Trump’ın ”yapımları ülkeye geri getirme” hedefine mahallî sinema dalı içinden takviye verenler de var. Oyuncuların bağlı olduğu SAG-AFTRA sendikası ve Disney, Netflix, Paramount, Universal ve Warner Bros üzere stüdyoları temsil eden Motion Picture Association (MPA) da içeriklerin ABD’de üretilmesini destekliyor. MPA ayrıyeten öteki ülkelerin yerli içerik kotalarına ve teşviklerine karşı çıkıyor.

Trump, Şubat ayında duyurduğu genel gümrük politikası kapsamında Avrupa Birliği sinema pazarındaki muhafazacı uygulamaları da maksat almıştı. AB’nin medya hizmetlerine ait düzenlemesi üye ülkelerde yayın yapan platformların içeriklerinin en az yüzde 30’unun Avrupa üretimi olmasını koşul koşuyor. Ayrıyeten bu platformlardan mahallî üretimlere yatırım yapmaları da istenebiliyor. Lakin bu, Netflix ve Disney’in hukuk çabasına mevzu olmuş durumda.

Yine Cannes’da yeni sineması Nouvelle Vague ile bulunan Amerikalı direktör Richard Linklater, Trump’ın bu tarifeler konusunda kararsız olduğunu belirterek ”Bu tarifeler sahiden uygulanacak mı? O adam fikrini günde elli kere değiştiriyor” dedi. Linklater’ın Paris’te çekilen sinemasında başrol oynayan Zoey Deutch ise ”Los Angeles’ta daha fazla sinema çekmek olağanüstü olurdu,” diyerek tarifelerin olumlu tesirler doğurabileceğini ima etti:

”Orada yeni bir sinema çektim ve Paris ne kadar büyüleyiciyse, Los Angeles da birebir biçimde büyüleyici ve tarihiyle etkileyici.”

DW Türkçe’ye nasıl manisiz erişebilirim?