Göç hattı tıkanıyor: Yunanistan’daki STK’lar darboğazda
Avrupa Birliği’nin (AB) göç siyasetlerinin sertleşmesi, hudut ülkelerinde bulunan sivil toplum kuruluşlarını zorluyor. Bilhassa Almanya ve öbür kimi Avrupa ülkeleri tarafından uygulanan sınırlayıcı önlemler, Yunanistan’da göçmenlere insani yardım sunan sivil toplum kuruluşlarının (STK) ayakta kalmasını güçleştiriyor.
Sahada faaliyet yürüten Almanya merkezli Memleketler arası İnsani Yardım (International Humanitarian Aid, IHA) örgütü DW Türkçe’ye değişen AB siyasetlerinin tesirlerini anlattı. Yetkliler, gelen şahısların birçoklarının artık daha uzun mühlet sistem dışı kaldığını ve insani yardımın yerini belirsizlik ve yoksulluk aldığını söylüyor.
İç hudut denetimlerini 2024 sonbaharında artıran Almanya, iltica başvurusu yapan bireyleri Dublin Sözleşmesi’ne nazaran giriş yaptıkları birinci AB ülkesine, yani çoğunlukla Yunanistan’a geri göndermeye başladı. Lakin IHA’nın Yunanistan ekip lideri Chiara Pierucci’ye göre, bu uygulama birçok kişiyi temel hizmetlerden yoksun bırakıyor:
”Yunanistan’da daha evvel müdafaa statüsü almış şahıslar geri gönderiliyor. Lakin döndüklerinde bürokratik belirsizlikle karşılaşıyorlar. Oturma müsaadelerini yenileyemiyor, sıhhat hizmetlerine erişemiyor ve barınma bulamıyorlar.”
Almanya iltica başvurusu reddedilen mülteci adaylarını hudut dışı ediyor Fotoğraf: Hauke-Christian Dittrich/dpa/picture alliance
Pierucci, geri gönderilen bireylerin birçoklarının Yunanistan’da neredeyse görünmez hale geldiğini ve sistemde kilitlenmiş bir hayatla baş başa kaldıklarını belirtiyor.
STK’lara fon kesintisi ve bürokratik abluka
Değişen göç siyasetleri sadece sığınmacıları değil, onlara dayanak sunan sivil toplum kuruluşlarını da direkt etkiliyor. IHA da dahil olmak üzere birçok STK, fon kesintileri ve ağırlaşan kayıt süreçleri nedeniyle faaliyetlerini azaltmak zorunda kaldı.
Ekip lideri Chiara Pierucci, ”IHA olarak bölgede besin ve hijyen/giysi üzere temel muhtaçlıkları karşılıyoruz. Ama Avrupa genelinde değişen siyasetler ve artan insan hakları ihlalleri nedeniyle bu gitgide zorlaşıyor” diyor. Yeni yasal düzenlemeler, derneklerin işleyişini de sekteye uğratıyor. Pierucci, kuruluşların lisansının uzatılmamasının yardım zincirinin kırılmasına neden olduğunu söylüyor:
”Yunan devleti bu alanda büyük sorumluluk taşısa da ne gerekli altyapı ne de siyasi irade mevcut. Kayıt süreci giderek daha politik hale geliyor.”
Üstelik Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğinin (BMMYK) yürüttüğü, mültecilerin ve sığınmacıların kamplar dışında, özel konutlarda kalmalarını destekleyen bir barınma programı olan ESTIA ile insanların kamp dışında barınma ve lisan öğrenme, toplumsal entegrasyon üzere dayanakları içeren HELIOS programının sona ermesi, kamplarda yaşayan binlerce kişiyi nakit yardımı, barınma ve lisan takviyesi üzere hayati hizmetlerden yoksun bıraktı.
Barınma ve ruh sıhhati krizi derinleşiyor
BMMYK’nın saha müşahedelerine nazaran, 2025’in birinci yarısında Yunanistan’a Türkiye üzerinden gelen göçmen sayısında geçen yılın tıpkı devrine nazaran artış var: Yalnızca birinci 6 ayda 14 bin 438 yeni kayıt yapıldı. Fakat AB – Türkiye Geri Kabul Muahedesi ve “güvenli üçüncü ülke” uygulaması nedeniyle birçok müracaat daha değerlendirilmeden reddediliyor.
Yunanistan’ın Midilli Adası’ndaki Karatepe sığınmacı kampıFotoğraf: Nicolas Economou/NurPhoto/picture alliance
Ancak bu kümelere yönelik uzman hizmetler Yunanistan’da yok denecek kadar az. Türkiye’de yasal statüye sahip olmayan ve temel hizmetlerden mahrum kalan bireylerin sayısı da artıyor.
Barınma krizi, alandaki en temel problemlerden biri. Yardım programlarının sona ermesiyle mültecilere statü aldıktan sonra kampları 30 gün içinde terk etme mecburiliği getirildi. Fakat geçiş konutu, iş yahut takviye olmadan bu durum binlerce kişiyi evsizliğe itiyor. Bir öteki büyük kriz ise ruhsal takviye hizmetlerinin neredeyse hiç olmaması. Pierucci bu hususa ait şöyle diyor:
”Ruh sıhhati hizmetleri neredeyse yok denecek kadar az. Mülteciler, toplumdan izole bir biçimde yaşıyor; bu durumda insanların ne düzgünleşme ne de topluma entegre olma talihleri var.”
AB hudutlarında artan ihlaller dikkat çekiyor
Uluslararası Af Örgütü’nün Yunanistan temsilciliği, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada AB’nin ”güvenli üçüncü ülke” kavramını genişletme teşebbüsünü sert biçimde eleştiriyor:
”Başvurucuların, hiçbir bağı olmayan ülkelere hatta sadece süreksiz olarak uğradıkları ülkelere gönderilmesi hem kaotik hem de insan hakları açısından yıkıcı. Bu değişiklik, sığınma hakkına erişimi zayıflatacak ve keyfi gözaltıları artıracaktır.”
Af Örgütü’ne nazaran bilhassa Türkiye üzerinden gelen sığınmacılar için bu yeni çizilen hudut siyasetleri daha fazla geri itme hadisesi, artan polis şiddetine yol açılması manasına geliyor.
Türkiye’den Yunanistan’a geçen göçmenlerin müracaatlarının büyük bir kısmı AB hududuna birinci adımı atar atmaz “güvenli üçüncü ülke” gerekçesiyle reddediliyor.
Yunanistan ve Türkiye ortasındaki Meriç Irmağı hudut bölgesiFotoğraf: Nicolas Economou/NurPhoto/picture alliance
Yunanistan’a ulaşanlar için de şartlar ağır. Sığınmacılar çoklukla ”kapalı denetimli kabul merkezleri” (CCAC) ismi verilen kamplarda tutuluyor. Kent dışındaki bu merkezlerde beşerler, metal konteynerlerde, çok kalabalık şartlarda ve izole biçimde yaşıyor.
AB fonları hak ihlallerine yer hazırlıyor mu?
Yunanistan Mülteci Kurulu’nun (GCR) Nisan ayında açıklandığı raporunda da AB tarafından finanse edilen siyasetlerin Yunanistan’daki sığınmacı hakları açısından önemli riskler barındırdığını vurguladı.
Rapora nazaran, hudut bölgelerinde geri gönderme yasağının sistematik biçimde ihlal edilmesi, sığınma müracaatlarında keyfi pürüzlerin artması, engelli bireylerin eğitim ve bağımsız yaşama erişiminin sağlanamaması ile Roman topluluğuna yönelik ayrımcı uygulamaların derinleşmesi üzere örnekler, AB fonlarının direkt ya da dolaylı biçimde insan hakları ihlallerine yer hazırladığına işaret ediyor.
DW Türkçe’ye nasıl manisiz erişebilirim?
