Dört gün çalışma modelinin sonuçları ne oldu?

Haftada dört gün çalışıp beş gün için maaş almak… Kulağa adeta piyangodan büyük ikramiye kazanmak üzere geliyor. Bu yılın başında başlayan ve Münster Üniversitesi tarafından bedellendirilen dört günlük iş haftası denemesi, bu hayalin gerçeğe dönüştürülebileceğine dair umut vadediyor.

Pilot proje için Almanya’dan 45 şirket ve kuruluş, altı ay boyunca maaş kesintisi yapmaksızın dört günlük çalışma haftasını uygulamak üzere başvurdu.

Proje, Intraprenör isimli bir danışmanlık firması tarafından başlatıldı ve kâr gayesi gütmeyen “4 Day Week Global” (4DWG) tertibi ile işbirliği içinde yürütüldü.

Ancak birinci bakışta mükemmel bir fikir üzere görünse de ayrıntılara inildiğinde projenin sonuçları o kadar etkileyici değil.

İki şirket projeden çekildi, iki şirketin değerlendirmesi ise geçersiz sayıldı. Kalan 41 şirketin yalnızca üçte biri sahiden iş günlerini bir gün azalttı.

Pilot uygulamayı kıymetlendiren Münster Üniversitesi’nden Marika Platz, patronların yüzde 20’sinin çalışma müddetlerini yüzde 11 ila 19 ortasında azalttığını, yarısından fazlasının ise çalışma saatini dört saat yahut daha az düşürdüğünü belirterek ekledi:

“İşletmelerin yüzde 85’inde çalışanlar fazladan bir gün tatil yapabildi. Öteki yandan Almanya’daki yaklaşık 3,4 milyon şirket düşünüldüğünde deneye katılan işletmelerin sayısı epey düşük.”

Pilot proje için Almanya’dan 45 şirket ve kuruluş, altı ay boyunca maaş kesintisi yapmaksızın dört günlük çalışma haftasını uygulamak üzere başvurdu.Fotoğraf: Dasha Petrenko/Zoonar/picture alliance

Anahtar parametre: Üretkenlik

Daha az çalışmak ve tıpkı maaşı almak yalnızca daha yüksek üretkenlikle mümkün olabilir. Lakin artan üretkenlik, birinci başta daha fazla gerilim ve iş yükü manasına geliyor. Bu durumun bu türlü olup olmadığını objektif parametrelerle incelemek için sadece anket ve mülakatlar yapılmakla kalmadı: Saç örnekleri tahlil edilerek gerilim seviyeleri ölçüldü, takip aygıtları aracılığıyla kalp atış suratı, aktivite düzeyi ve uyku kalitesi üzere fizyolojik bilgiler toplandı.

Sonuçlar, çalışma müddeti azaldığında çalışanların kendilerini daha âlâ hissettiğini gösteriyor. Çalışanlar beş günlük çalışma haftasındaki kadar, hatta kimi vakit daha üretken olduklarını bildiriyor. Pilot çalışmanın bilimsel yöneticisi olan Münster Üniversitesi’nden Julia Backmann, iştirakçilerin ruhsal ve fizikî sıhhatlerinin besbelli halde güzelleştiğini, gerilim ve tükenmişlik belirtilerinin azaldığını söz ediyor. Çalışanların gerilim düzeylerini ölçen akıllı saatler de bu durumu doğruluyor.

Backmann, iştirakçilerin üçte ikisi dikkat dağınıklığının azaldığını ve iş süreçlerinin optimize edildiğini de belirtiyor:

“Şirketlerin yarısında toplantı sayısı ve müddeti azaltıldı. Şirketlerin dörtte biri, verimliliği artırmak için dijital araçları daha fazla kullandı.”

Dört çalışma günü sayesinde beşerler kendilerine daha fazla vakit ayırabilir mi?Fotoğraf: Khakimullin Aleksandr D9/Zoonar/picture alliance

Sağlık ve çevresel tesirlerde sürpriz sonuçlar

Dört günlük çalışma haftasında çalışanların daha fazla adım atarak ve fizikî olarak daha etkin olduğu görülüyor. Ayrıyeten haftada dört gün çalışanlar, hafta boyunca ortalama 38 dakika daha fazla uyuyor. Fakat aylık hastalık oranlarında yalnızca hafif bir düşüş tespit edildi. Platz, başka ülkelerde yapılan misal çalışmalarda ise hastalık izinlerinde kıymetli bir düşüş yaşandığını, bu sonucun şaşırtan olduğunu söylüyor.

Çalışma süresindeki azalma, etrafa de olumlu bir tesir yapmadı. Platz, öteki ülkelerdeki çalışmalarda ofislerin bir gün kapalı tutulmasının güç tasarrufu sağladığını, Almanya’da ise çalışanların uzun hafta sonları için seyahate çıktığını, bu nedenle beklenen tasarrufun yapılamadığını belirtiyor.

Çalışma süresindeki bu azalmanın iş gücü açığı üzerinde olumlu bir tesiri olabilir. Bu model, beş gün çalışmak istemeyen fakat dört gün çalışmayı kabul edebilecek nitelikli elemanları istihdam piyasasına çekebilir.

Pilot proje muteber mi?

Regensburg Üniversitesi ve İş Gücü Piyasası ve Meslek Araştırmaları Enstitüsü’nden istihdam piyasası uzmanı Enzo Weber, dört günlük çalışma haftası üzerine yapılan pilot projelerin sonuçlarını eleştiriyor.

Ona nazaran, bu çeşit projelere katılan şirketler baştan dört günlük iş haftasına olumlu bakan firmalardan oluştuğu için iktisat dünyası ve istihdam piyasasının genelini yansıtmıyor.

Almanya İşverenler Birliği (BDA) Genel Müdürü Steffen Kampeter de bu çalışmanın sonuçlarından kuşku duyuyor. Kampeter, haftada dört günlük çalışmanın, üretkenliği artırmak yerine fiyatlarda önemli bir artışa yol açacağını ve bunun birçok şirket için karşılanamaz olduğunu söylüyor.

Uzmanlar, tam yahut kısmi bir iş gününün ortadan kaldırılmasının, iş yükünü artırarak toplumsal, iletişimsel ve kreatif faaliyetleri olumsuz etkileyeceğini düşünüyor.

Uygulama yaygınlaşacak mı?

Projeye katılan şirketlerin yüzde 70’i dört günlük iş haftasını kalıcı hale getirmeyi planlıyor. Lakin birçok dalda bu modelin uygulanması mümkün değil. Tren makinistleri, taksi yahut otobüs sürücüleri, market çalışanları, polis, itfaiye, hastane ve bakım meskeni işçisi için üretkenliği artırmak ya da çalışma saatlerini dört güne indirmek oldukça güç.

Pilot çalışmanın bilimsel yöneticisi Backmann, dört günlük çalışma haftasının tüm dallara yaygınlaştırılmasını değil, yenilikçi bir iş modeli olarak test edilmesini amaçladıklarını belirtiyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?