DeepSeek trilyon dolarlık devleri nasıl sarstı?

Çinli DeepSeek firmasının ABD’li rakipleriyle uzunluk ölçüşebilecek yeni bir yapay zekâ lisan modelini çok daha ucuza geliştirdiği tezi teknoloji paylarında sert düşüşlere neden oldu. Yatırımcılar, piyasa hakimiyetini kaybetmesinden korktukları ABD’li teknoloji devlerinin beklendiği kadar kâr elde edemeyeceğinden tasa ediyor.

Çip üreticisi Nvidia’nın payları Pazartesi günü yüzde 17 düştü. Piyasa kıymeti 593 milyar dolar eriyen şirket tarihte bir günde en fazla ziyan eden şirket oldu.

Nvidia’nın yanı sıra Microsoft ve Meta üzere öteki şirketlerin payları de haftaya sert kayıplarla başladı. Yapay zekâ alanında öncü model ChatGPT Kasım 2022’de duyurulduğundan beri ABD’li en büyük yedi teknoloji şirketinin piyasa pahaları toplam 10 trilyon dolar artmıştı.

Daha az Nvidia çipi

Piyasalarda sarsıntıya, DeepSeek’in ABD’li OpenAI firmasının ChatGPT’si ile benzeri yeteneklere sahip fakat maliyeti çok daha düşük ve çok daha az sayıda Nvidia çipi gerektiren bir lisan modeli geliştirdiğini duyurması yol açtı.

ABD’li rakiplerine kıyasla ufak bir bütçe ile yeni modeli nasıl geliştirdiğini ayrıntılıca açıklayan şirketin 10 Ocak’ta piyasaya çıkan uygulaması, Apple’ın uygulama mağazası App Store’da rakibi ChatGPT’den daha tanınan hale geldi.

DeepSeek’in çok kısa müddette artan popülerliği ve modeli nasıl geliştirdiklerine dair detaylı açıklamaları kesim temsilcilerini şaşırttı.

Güney Kalifornia Üniversitesinden hukuk Profesörü Angela Zhang DW’ye yaptığı açıklamada, DeepSeek’in Çin’de öncü şirket olduğunu, ülkenin süratle bu alanda ABD’yi yakalayacağını söyledi. Zhang, “Çin’de, Silikon Vadisi’ndeki rakiplerininkine emsal yapay zekâ modelleri geliştirdiklerini tez eden en az dört firma var. Bu (DeepSeek), tek seferlik bir istisna değil, Çin’deki kesimin yalnızca bir örneği” diye konuştu.

Fotoğraf: CFOTO/picture alliance

Gerçek bir muvaffakiyet, fakat kuşkular var

Teknoloji analisti ve araştırma şirketi Radio Free Mobile’ın kurucusu Richard Windsor, DW’ye verdiği demeçte, DeepSeek’in tez edildiği kadar gelişmiş olduğundan kuşkusu olmadığını belirtti:

“Bu gerçek. Şayet her şeyi yayınlamasalardı kuşkular olurdu lakin tüm ayrıntılarıyla açık kaynak olarak paylaştılar.”

OpenAI geçen Aralık ayında en yeni modelini duyurduğunda botlarını geliştirme sürecine dair teknik ayrıntıları paylaşmamıştı. DeepSeek ise kendi modellerini nasıl geliştirdiklerini ve insan nezareti olmadan nasıl kendi kendine öğrenebildiğini ayrıntılıca anlattı.

Öte yandan asıl dikkat çeken DeepSeek’in bu muvaffakiyete, yapay zekâ alanında kullanılan en gelişmiş Nvidia çiplerinin Çin’e satışına müsaade vermemesine karşın ulaşmış olması.

DeepSeek modelini daha az gelişmiş olan Nvidia H800 çiplerini kullanarak ürettiğini ve en üstün teknolojiye sahip H100 çiplerini kullanmadığını sav etti. Dal temsilcileri bu teze kuşkuyla yaklaşıyor.

Şirket, yalnızca 2 bin adet Nvidia H800 çipi kullanarak ve 5,6 milyon dolar harcayarak yeni modelini yarattığını savunuyor. Richard Windsor’a nazaran piyasalardaki sarsıntının nedeni bu: “OpenAI’nin yaptığından yüzde 95 daha ucuz.”

Öte yandan Windsor hükümetin şirkete maliyetleri düşük tutması için yardım edip etmediğinin yahut bu yardımın büyüklüğünün bilinmediğine dikkat çekiyor.

DeepSeek’in yaratıcısı Liang Wenfeng şimdiden ülkesinde ulusal kahraman haline geldi. Geçen hafta Çin Başbakanı Li Çiang ile üst seviye girişimcilerin katıldığı bir toplantıya davet edilmişti.

DeepSeek’in derin etkisi

DeepSeek 2016’da High-Flyer ismiyle küçük bir yapay zekâ araştırma laboratuvarı olarak kuruldu, şirket 2023’te şimdiki ismini aldı.

Şirketin Çin Komünist Partisi ile bağlarına dair birçok tartışma var fakat Angela Zhang’a nazaran spekülasyonlar yersiz:

“Gerçek yenilikçilik Çin’deki dinamik özel bölümden geliyor, devletten değil. (Çin’de) Ne vakit devletin bir şeyi finanse ettiğini görsem başarısız olacağına bahse girebilirim.”

Zhang şirketin gerisinde Komünist Parti’nin bulunmadığını söylese de yakalanan muvaffakiyetin bundan sonraki süreçte hükümetin radarına girmelerine neden olacağını kabul ediyor.

Trump’tan ikaz: Uyanın

OpenAI CEO’su Sam Altman Çin’de geliştirilen model için “etkileyici” yorumunu yaparken DeepSeek’in yakaladığı muvaffakiyet global bir oyuncu olma potansiyeline işaret ediyor.

Bu “tehlikeye” dikkat çeken ABD Başkanı Donald Trump DeepSeek’in Amerikan firmaları için bir “uyanma çağrısı” olması gerektiğini söyşedi. Amerikan sanayisinin rekabette geri düşmemek için harekete geçmesini isteyen Trump, bunun Silikon Vadisi’ni daha ekonomik tahliller geliştirmeye itmek üzere olumlu sonuçları olabileceğine dikkat çekti.

Trump geçen hafta OpenAI’nda dahil olduğu bir proje kapsamında 500 milyar dolarlık yapay zekâ altyapı yatırım projesi açıklamıştı.

DW,AFP,Reuters / AS,MUK,HS

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?