Almanya’nın yeni Başbakanı Friedrich Merz kimdir?

Almanya’da geçen Şubat ayında yapılan kritik erken seçimlerden Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) ile sadece Bavyera eyaletinde faaliyet gösteren Hristiyan Toplumsal Birlik’in (CSU) oluşturduğu Birlik (CDU/CSU) partileri zaferle çıktı. İttifak’ın yüzde 28,5’de kalan oy oranıyla 1949’dan bu yana aldığı en berbat ikinci sonuca karşın bu zafer, bilhassa bir kişinin siyasi mesleği için değerli bir dönüm noktasıydı: Birlik partilerinin başbakan adayı Friedrich Merz.

Merz, bu sonuçla uzun müddettir hedeflediği başbakanlık koltuğuna hiç olmadığı kadar yaklaşmış oldu. Lakin beklenmedik bir halde 6 Mayıs Salı günü Federal Meclis’te sabah saatlerinde yapılan başbakanlık oylaması fiyaskoyla sonuçlandı. Merz, Almanya siyasi tarihinde birinci sefer hükümeti kurmakla görevlendirilmiş ve hükümeti kurmuş bir başbakan adayı olarak meclis oylamasında başbakanlığa seçilemedi.

Toplam 630 sandalyeli Federal Meclis’te CDU/CSU ve SPD’nin 328 milletvekili bulunuyor. Merz’in kâfi çoğunluk için en az 316 oy alması gerekiyordu. Yapılan sayımda 310 “evet” oyuna karşı 307 “hayır” ve üç çekimser oy çıktı. Bir oy geçersiz sayıldı, dokuz milletvekili oy kullanmadı. Koalisyon ortakları bu sonuçtan ötürü birbirini suçlarken yapılan ikinci çeşit oylamada Friedrich Merz hedefine ulaştı.

Bir kentin belediye başkanlığını bile yapmadı

Merz için Başbakanlık ya da Şansölyelik makamı, sıra dışı bir siyasi meslek seyahatinin son basamağı niteleğinde. Çünkü, 69 yaşındaki muhafazakar siyasetçi bugüne kadar hiçbir somut siyasi liderlik sorumluluğu üstlenmedi. Federal bakanlık, eyalet başbakanlığı üzere vazifelerde bulunmadı; hatta küçük bir kentin belediye başkanı bile olmadı.

Friedrich Merz ve Charlotte Merz Fotoğraf: Rold Vennenbernd/dpa/picture alliance

Merz, hayatında birinci kere bir hükümet koalisyonu kurmak üzere partiler ortası görüşmelere katıldı. Bu durum, medya ya da müzakereciler ortasında ismi verilmeyen birtakım temsilciler tarafından vakit zaman eleştirildi. Merz’in bilakis, hem SPD eş liderleri Lars Klingbeil ve Saskia Esken hem de CSU lideri Markus Söder, bu cins pazarlıkların ve tartışmaların nasıl yürüdüğüne dair tecrübeye sahipti.
Onu bekleyen bir başka zorluk ise, sadece Almanya’da değil Batı’nın genelinde çok sağın yükseldiği bir periyotta bu vazifeye talip olması. Almanya seçimlerinden ikinci güç olarak çıkan çok sağcı Almanya için Alternatif’in (AfD) ABD’deki Trump idaresi tarafından da desteklenmesi, Alman siyasetindeki gelişmeleri global istikrarlar açısından da kritik bir hale getiriyor.

Merz ayrıyeten çağdaş Almanya’nın birinci başbakanı Konrad Adenauer’dan bu yana misyona başladığında en ileri yaşta olan şansölye olacak.
PekiAlmanya’nın en güçlü devirlerinden birinde başbakanlık vazifesine talip olan Friedrich Merz kimdir ve siyasi mesleği nasıl şekillendi?

Merz’in ikiye bölünen siyasi yaşamı

Sözünü sakınmayan güzel bir konuşmacı olarak nam salan Merz, memleketi Kuzey Ren-Vestfalya eyaletindeki Sauerland bölgesinden geliyor. 69 yaşındaki Merz, bir Katolik ve babasının mesleğini seçmiş bir hukukçu. Siyasi mesleğinde âlâ ve keskin bir konuşmacı olarak dikkatleri üzerine çeken Merz, 1989 yılında, şimdi 33 yaşındayken, Avrupa Parlamentosu’na seçildi. Beş yıllık Avrupa tecrübesinin akabinde siyaseti Federal Alman Meclisi’nde sürdürmeye başladı.

Merz, 2000 yılında Hristiyan Birlik partilerinin meclis grup başkanı oldu. Ancak 2002 yılında bu misyonu, kendisini vazifeden alan ve üç yıl sonra başbakan olan dönemin CDU lideri Angela Merkel’e bırakmak zorunda kaldı.

Merz’in aslında bu nedenle iki siyasi hayatından bahsetmek mümkün: Eski Başbakan Angela Merkel’den evvel ve Merkel’den sonra. Merkel’in 2002 yılında CDU/CSU meclis kümesinin başkanlığını, 2005 yılında da başbakanlık misyonunu devralmasının akabinde Merkel’den daha muhafazakâr görüşlere sahip olan ve eski Başbakan ile pek düzgün anlaşamadığı bilinen Merz, siyaset sahnesinden çekildi.
Siyaseti bırakmasının akabinde özel bölüme geçen Friedrich Merz, 2005-2021 yılları ortasında memleketler arası bir hukuk ofisinde çalıştı. 2016-2020 yılları ortasındaysa dünyanın en büyük global yatırım idaresi şirketi BlackRock’ın idare şurasında yer aldı. Merz’in bir finans devinde yıllarca lobicilik faaliyetlerinde bulunması bugün hâlâ kendisine yöneltilen tenkitlerden biri.

Almanya’nın eski Başbakanı Angela Merkel ve Friedrich Merz Fotoğraf: Kay Nietfeld/dpa/picture alliance

Merkel’in başbakanlığa aday olmamasının akabinde Merz, 12 yıllık ortaya son vererek 2021 yılında Federal Meclis’e geri döndü. CDU liderliğine talip olan ve genel başkanlık seçimini iki defa kaybeden Merz, lakin 2022 yılındaki üçüncü denemesinde genel lider seçilmeyi başardı. Eylül 2024’te de Merz’in başbakan adaylığı konusunda CDU ve CSU ortasında uzlaşma sağlandı.

Angela Merkel’den daha muhafazakâr

Bir odaya girdiğinde çabucak dikkatleri üzerine çeken Merz, cana yakın ve espritüel bir kişi olarak biliniyor. Lakin Merz’in sohbet ettiği yahut tartıştığı bireylere zirveden bakması, bir siyasetçi olarak kendisine avantajdan çok dezavantaj sağlıyor. Merz’in lehine olmayan bir öteki kıymetli faktör de bayanların gözünde olumsuz bir imaja sahip olması. 1990’lı yıllarda kürtaj yasasının özgürleştirilmesi maddesine hayır oyu veren Merz’in 1997 yılında da evlilik içi tecavüzün öteki tecavüz olayları üzere ceza kapsamına alınmasına yönelik önergeye hayır demesi, bugün peşini bırakmayan siyasi kararları ortasında.

Bugün partinin muhafazakâr kanadını temsil eden Merz, nükleer güç kullanımını, bürokrasinin azaltılmasını ve daha liberal bir iktisat siyasetini savunuyor. Lakin seçimlere haftalar kala Merz’in Almanya gündemine damgasını vurmasının nedeni bunlar değil, göç.

Daha sıkı bir göç ve iltica siyaseti talebini geçmişte de lisana getiren Merz, “yabancılarla mevcut olan sorunlardan” da sıkça bahsetmiş bir siyasetçi. 2023 yılında verdiği bir röportajda, Merz, Almanya’daki Müslüman kökenli çocuklarla ilgili olarak “küçük paşalar” tabirini kullanarak reaksiyonları üzerine çekmişti.

Ocak ayı sonunda ise Merz, Almanya tarihine geçen bir gelişmenin altına imzasını attı. İltica ve göç siyasetlerinin sertleştirilmesine yönelik talepler içeren önergesini çok sağcı AfD dayanağını alarak meclisten geçiren Merz, Alman toplumunun sert reaksiyonunu çekti. Merz’e toplumun çeşitli kısımları tarafından çok sağı olağanlaştırma eleştirisi yöneltildi.

Geçen Şubat ayında Friedrich Merz aykırısı şovlardan biri Münih’teydi Fotoğraf: Sachelle Babbar/ZUMA Press Wire

Bu oylama sonrasında ülkenin dört bir yanında Merz ve AfD tersi protestolar düzenlendi. Fakat sonrasında yapılan anketler, Merz’in kelam konusu atılımının akabinde kayda kıymet bir oy kaybına uğramadığını ortaya koydu.

Türkiye’ye nasıl bakıyor?

Friedrich Merz tıpkı CDU’lu eski başbakan Angela Merkel üzere Türkiye’nin AB’ye üyeliğine karşı lakin birebir vakitte jeostratejik pozisyonu nedeniyle Almanya-Türkiye bağlarına ehemmiyet veriyor.

Basına yaptığı açıklamalarda “AB’ye üyeliği dışında her seçeneği konuşmaya hazırız” diyen Merz, yakın siyasi ve ekonomik ilgiler istediğini söylediği Türkiye ile AB ortasında bir özgür ticaret alanı oluşturulması teklifini lisana getirmişti.

Merz, Türkiye’ye mesken sahipliği yaptığı mülteciler için daha fazla mali dayanak verilmesini savunan, yeni bir Mülteci Mutabakatı’nın müzakere edilmesinden yana olan bir siyasetçi.

Partisini daha muhafazakar bir çizgiye kaydıran Merz’ın liderliğindeki CDU’nun Haziran ayındaki Avrupa Parlamentosu seçimleri için hazırladığı seçim programında Avrupa için stratejik ehemmiyete sahip Türkiye ile yeterli siyasi ve ekonomik bağların değerine vurgu yapılmış, “Şu anda AB’nin kıymetlerinden uzaklaşan Türkiye’nin bu nedenle AB’ye katılamadığı için keder duyuyoruz” denilmişti.

DW/CS,BÜ,DA,JD,SÖ,TY,HS

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?