Almanya’da VW ve ekonomi politikası neden krizde?

Almanya’da son vakitlerde “dönüm noktası” kavramı sık sık kullanılıyor.

Almanya Başbakan Olaf Scholz’un Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı işgal saldırısının akabinde ülkenin belirlediği yeni dış siyaset ve savunmaya atfen kullandığı “dönüm noktası” kavramı bugün diğer alanlar için de geçerli. Bilhassa de iktisatta. Almanya’nın otomotiv devi Volkswagen’in (VW) yaşamakta olduğu kriz ise bunların başında geliyor.

Alman otomotiv sanayisi aslında ABD, Çin ve öteki Avrupa ülkelerinde de yaşandığı üzere, içten yanmalı motorların değerini kaybettiği ve elektrikli araç üretimine geçişin mecburî olduğu yeni devirden muzdarip.

Frankfurt merkezli danışmanlık şirketi Pricewaterhouse und Coopers’in (PwC) kısa bir mühlet evvel yaptığı araştırmaya nazaran, elektrikli araçların kıymeti global piyasalarda gün geçtikçe artıyor. Araştırmada trafiğe çıkan akülü elektrikli araç sayısında artışın yüksekliğine dikkat çeken Frankfurtlu piyasa gözlemcileri, hangi elektrikli modellerin en başarılı olduğunu ve hangilerinin kaybedenler tarafında yer aldığını da ortaya koyuyor.

Almanya için bakıldığında durum sarsıcı. Tesla’nın Y modeli en büyük pazarlar olan ABD, Çin ve Avrupa’da açık ortayla en çok satılan elektrikli araç olma özelliğine sahip. VW’nin elektrikli araçları ise sıralamada “diğerleri” kısmında anılıyor.

Audi önden gidiyor

Hannover Orta Ölçekli İşletmeler Yüksek Okulu Öğretim Üyesi Frank Schwope’ye nazaran Alman otomotiv pazarındaki en sıkıntılı şirket VW. DW’nin sorularını yanıtlayan araba uzmanı Schwope, VW’nin içinde bulunduğu krizde iki noktaya işaret ediyor: Elektrikli araç üretimindeki sıkıntılar ve Çinli yeni rakipler. VW’nin datalarına nazaran de otomotiv devinin ziyanında bu iki sebep belirleyici.

VW,üçüncü çeyreğe dair bilgilerde kârın geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 64 azaldığını duyurdu.

Alman iktisat gazetesi Handelsblatt’ta yer alan habere nazaran VW artık sıkı bir tasarruf programı uygulamaya hazırlanıyor ve bu tasarrufta da en büyük kalemlerden birini personel maaşlarında yapılacak kesintiler oluşturuyor. Şirketin çalışanların maaşlarını yüzde 10 azaltarak tasarruf etmeyi planladığı 4 milyar euronun 800 milyonunu buradan elde etmeyi planladığı ileri sürülüyor. VW’deki emekçileri temsil eden sendika yetkilileri de üç üretim tesisinin kapatılacağını ve on binlerce kişinin işten çıkarılacağını açıklamıştı.

Belçika’da ise VW’nin kardeş şirketi Audi’nin elektrikli araç üretimine Şubat 2025’te son vermeyi planladığı duyuruldu. Fransız haber ajansı AFP’ye konuşan Belçikalı CNE sendikası temsilcileri, 29 Ekim’de yaptığı açıklamada, Belçika’da çalışan 3 bin kişinin işini kaybedeceğini belirtti.

Alman araba kesiminde krizin ne kadar önemli olduğunu anlamak için Otomobil Endüstrisi Birliği Lideri Hildergard Müller’in açıklamalarına kulak vermek de kâfi.

Müller’e nazaran, yapılan kestirimler elektrikli araç üretimine geçişte Alman otomotiv endüstrisinin önümüzdeki on yılda 140 bin istihdam alanını kaybedeceği tarafında. Bölümde 2019’dan beri 46 bin kişinin zati işini kaybettiğini hatırlatan Müller, “Sanayimizin transformasyonu devasa bir görevdir” derek şöyle devam ediyor:

“Bu dönüşümde belirleyici olan ise siyasetin gerekli çerçeve koşuları sağlayarak bunu destekleyip sürece eşlik edip etmeyeceği.”

VW’de siyasetçilerin etkisi

Girişimcilerin uygun şartların yaratılmasını talep ettikleri periyotta siyasete yönelik davetlerin da daha yüksek sesle lisana getirildiği görülüyor. Lakin VW krizinde bu davet daha farklı bir karaktere daha sahip, çünkü VW’nin yönetimininde de siyasetçiler bulunuyor.

İkinci Dünya Savaşı’ndan çabucak evvel, 1938 yılında bir kamu şirketi olarak kurulan VW, Almanya’nın savaşı kaybetmesinden sonra üretime tekrar başladı. Bugün ise dünya çapında faaliyet gösteren şirketin Kontrol Konseyi’nde, merkezinin bulunduğu Aşağı Saksonya Eyaleti’nin idaresinden de bir temsilci yer alıyor. Hasebiyle orada oturan eyalet temsilcisi de siyassetten yardım talep ediyor.

Aşağı Saksonya Başbakanı Stephan Weil ise personel ve patron bölümlerinin razı geleceği “alternatif tahlil önerileri” geliştirilmesini talep ediyor. Siyasetin de üzerine düşeni yapması gerektiğini söyleyen Toplumsal Demokrat Parti’li (SPD) Weil, elektrikli arabaları cazip kılacak devlet teşviki ile Avrupa Birliği düzenlemeleri uyarınca trafiğe çıkan araçlara korbon salımı bedelleri için konulan hududun gevşetilmesini de istiyor.

Ekonomik krize karşı birşey yapılmadı

Almanya çapında ekonomik şartların uygunlaşması için şimdiye kadar birşey yapılmadığını düşünenlerden biri de Alman Marshall Fonu’nun (GMF) Berlin Ofisi Yöneticisi Sudha David-Wilp. DW’ye konuşan David-Wilp, farklı hükümetlerin şimdiye kadar can yakacak lakin tıpkı vakitte gerekli ıslahatları yapmaktan çekindiğini söylüyor.

16 yıl iktidarda kalan Angela Merkel’in hükümetleri devrine atfen “Merkel yılları epeyce rahattı ve ülke Covid-19 pandemisini atlatacak zenginliğe de sahipti. Son yıllarda ise popülistlerin muvaffakiyetleri karşısında klâsik partiler Almanya’nın iktisadını inançlı hale getirip ekonomiyi dehşet salmaya materyal yapmalarını engellemeyi hedefliyor” tespitinde bulunuyor.

VW örneğinde bir öteki nokta daha rol oynuyor. Berlin’deki federal hükümet elektrikli araç kullanımını teşvik tarafında ikna edici bir çizgi izlemiyor. SPD’li Aşağı Saksonya Başbakanı Weil, elektrikli arabalar için teşvik talep ederken üyesi olduğu SPD’nin içinde bulunduğu üçlü koalisyon mevcut teşvikleri kaldıran iktidar. SPD ve ortakları Yeşiller ile Hür Demokrat Parti (FDP) bu mevzuda ortak bir çizgi izleyemiyor.

Otomotiv kesimi uzmanı akademisyen Schwope, VW idaresinin yanlışlı kararlarının yanı sıra VW krizinde hükümetlerin tutarsız siyasetlerinin da sorumlu olduğu yorumunu yapıyor.

Ekonomi siyasetinde kriz

Ülkenin geneline bakıldığında ise VW yalnızca yaşanan “hastalıklardan” yalnızca biri. Almanya İktisat Araştırma Enstitüsü’nün (ifo) eski liderlerinden Hans-Werner Sinn, geçen ay verdiği bir demeçte, “VW birinci kurbanlardan. Elektrikli araç bölümü, AB’nin içten yanmalı motorlu araçlara yönelik kısıtlamaları ve yüksek güç fiyatlarının kurbanı” demişti. Sinn’e nazaran sanayinin sona erebileceği tehlikesi geleceğin değil bugünün sorunu ve bir an evvel tedbir alınmalı.

Londra merkezli kuruluş Capital Economics’in ekonomistlerinden Franziska Palmas da “VW’deki gidişat, Almanya sanayisindeki büyük krizin semptomlarından” diyor ve bu krizin öteki dallardan bağımsız olmadığını vurguluyor. Palmas, Temmuz ayında sanayide üretimin 2023 başındaki düzeyden yaklaşık yüzde 10 daha az olduğunu hatırlatarak altı yıldır aşağı istikametli bir gidişat yaşandığına dikkat çekiyor.

“Volkswagen 1990’ların Alman iktisadının muvaffakiyetinin sembolü” diye konuşan İNG Bank Baş Ekonomisti Carsten Brzeski “VW artık de krizin sembolüne dönüştü” diyerek mevcut durumu özetliyor:

“VW’nin problemleri Alman siyasetçiler için artık yatırım ve ıslahatlarla ülkeyi yendien cazip hale getirmelerine yönelik çalan son alarm olmalı.”

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?