Almanya’da AfD’nin yasaklanması tartışmaları alevlendi

Almanya’da iç istihbarat kurumu olan Federal Anayasayı Muhafaza Teşkilatı tarafından Almanya için Alternatif (AfD) partisinin “kesin çok sağcı” olarak sınıflandırılmasının çabucak ardından siyasi arenada birtakım adımlar atıldı. Bu kapsamda AfD’li iki parlamenterin, Hessen Eyaleti Avrupa Bakanı Manfred Pentz’in Sırbistan ve Hırvatistan seyahatine eşlik etmesine müsaade verilmedi. Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) partili Bakan Pentz, bu kararın münasebetini açıklarken, milletlerarası muhataplarından “kesinleşmiş aşırı sağcı bir partinin temsilcileriyle birebir masaya oturmalarını beklemenin uygun olmayacağını” belirtti.

Anayasayı Muhafaza Teşkilatı’nın kararı sonrasında çok sağcı partiyi bekleyen tek tedbir bu değil: Birçok eyalet idaresi, hâkim, polis, öğretmen veya asker gibi devlet memurluğu misyonlarının AfD üyeliğiyle bağdaşıp bağdaşmadığını incelemek istiyor.

Almanya’nın yeni Başbakanı Friedrich Merz de Anayasayı Müdafaa Teşkilatı’nın kararına atıfta bulunarak, “Geçen hafta sonundan bu yana, benim için de Federal Meclis’teki milletvekillerini ve AfD milletvekillerini Meclis Başkanı olarak seçmek hayal dahi edilemez” dedi.

AfD’den tepki

Bu durum, AfD’nin Şubat 2025’teki Federal Meclis seçimlerinde elde ettiği muvaffakiyet sonrasında siyasi olarak olağanlaşma gayreti için bir geri adım manasına geliyor. AfD, son seçimde yüzde 20,8 oy alarak Almanya’nın en güçlü ikinci siyasi partisi olmayı başarmıştı.

Bu siyasi karşı rüzgârın nedeni, Almanya için Alternatif (AfD) hakkında Alman iç istihbarat servisi olan Anayasayı Muhafaza Teşkilatı’nın yaptığı sertleşen kıymetlendirme. Teşkilat, 2 Mayıs 2025’ten bu yana partiyi artık yalnızca “aşırı sağcı kuşkulu vaka” olarak değil, “kesin çok sağcı vaka” olarak sınıflandırıyor. Basın açıklamasında konuşan kurumun lider yardımcıları Sinan Selen ve Silke Wilems, bu kararın temelinde “Almanya’daki tüm nüfus kümelerini aşağılayan ve insanlık onurunu ihlal eden, etnik kökene dayalı bir halk anlayışının yattığını” belirtti.

AfD, bu sınıflandırma nedeniyle Anayasayı Muhafaza Teşkilatı aleyhine Köln Yönetim Mahkemesi’nde dava açtı. AfD eş liderleri Tino Chrupalla ve Alice Weidel, partinin “kesin çok sağcı” olarak sınıflandırılmasını “açıkça hukuka aykırı” olarak nitelendirdi. Teşkilatın, Almanya’nın göçmenlik siyasetini eleştirmeyi suç saydığını savunan parti liderleri, “Anayasayı ihlal eden AfD değil, Alman iç istihbarat servisi” dedi.

AfD eş liderleri Alice Weidel ve Tino ChrupallaFotoğraf: Liesa Johannssen/REUTERS

İç istihbarat servisinin bir kurum olarak İçişleri Bakanlığı’na bağlı olması ve münasebetiyle federal hükümetin bir kurumu olması da tenkitlere neden oluyor. AfD’li siyasetçiler, hükümet partilerinin Anayasayı Muhafaza Teşkilatı’nı kullanarak siyasi muhalefeti bastırmaya çalıştığını sav ediyor.

AfD yargının odağında

Ancak güvenlik teşkilatının raporu, büyük ölçüde bağımsız yargının mahkeme kararlarına da dayanıyor. Bu kararlar, AfD’nin ne kadar radikal olduğunu kapsamlı bir biçimde belgeliyor. Münster Yüksek Yönetim Mahkemesi’nin 13 Mayıs 2024 tarihli emsal niteliğindeki kararında, AfD’nin emelinin “göçmen kökenli Alman vatandaşlarına hukuken daha düşük bir statü tanımak” olduğuna dair makul bir kuşkunun bulunduğu belirtildi. Mahkeme, kararına destek olarak kapsamlı deliller sunuyor ve Anayasayı Müdafaa Teşkilatı’nın AfD’yi gözlemlemesini haklı buluyor.

AfD’nin birçok yetkilisi de Alman mahkemeleri tarafından mahkûm edildi. Bunlar ortasında, partinin en tesirli isimlerinden biri olan Thüringen Eyaleti Teşkilat Başkanı Björn Höcke de bulunuyor. Höcke, seçim kampanyası etkinliklerinin sonunda Adolf Hitler’in ünlü saldırı birliği Sturmabteilung’un (SA) sloganını tekraren ve bilerek kullandı.

AfD’nin mahkeme kararıyla “faşist” olarak nitelendiren üyesi Björn HöckeFotoğraf: Martin Schutt/dpa/picture alliance

AfD’nin aşırılık yanlısı uğraşlarına dair ispatların çokluğu karşısında, Dışişleri Bakanlığı, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio’nun suçlamalarını da reddetti. Rubio, X platformunda Alman Anayasayı Müdafaa Teşkilatı’nın, AfD hakkındaki sertleşen değerlendirmesini “örtülü bir tiranlık” olarak eleştirmişti. Federal hükümet ise birebir platformda, bu değerlendirmenin “Anayasa ve hukuk devletini korumak için yapılan, âlâ düşünülmüş ve bağımsız bir soruşturmanın sonucu” olduğunu savundu.

AfD’nin kesin aşırı sağcı bir parti olarak sınıflandırılması, AfD’ye karşı muhtemel bir yasaklama davası açılması tartışmasını da alevlendirdi. Çeşitli siyasi görüşlerden ve partilerden siyasetçiler ile sivil toplum örgütleri, en yüksek Alman mahkemesi olan Federal Anayasa Mahkemesi tarafından bu türlü bir inceleme sürecinin başlatılmasını destekliyor. Birebir vakitte, neredeyse tüm partilerde bu tıp bir karara karşı kuşku ve çekinceler de mevcut.

Parti yasaklamak kuvvetli bir süreç

Almanya’da bir partinin yasaklanması, epey güçlü ve engebeli bir süreci kapsıyor. Bir partiye karşı yasaklama davası lakin Federal Meclis, federal hükümet yahut Eyaletler Meclisi (Bundesrat) tarafından açılabilir. Anayasa Mahkemesi’ndeki yargılamada, en yüksek Alman yargıçlarının üçte iki çoğunluğunun kararı gerekiyor. Almanya’da son olarak bir partinin yasaklanmasının üzerinden on yıllar geçti. Özetle; yargının kararı üzerinde siyasetin hiçbir tesiri bulunmuyor, yalnızca müracaat yapabiliyor.

AfD’ye karşı yasaklama davası açılması, Almanya’daki çok sayıda anayasa hukukçusu tarafından destekleniyor. Bunlardan biri olan Bielefeld Üniversitesi Anayasa Hukuku Profesörü Franz Mayer, “Nasyonal Sosyalizm ile ilgili tarihî tecrübelerimizden sonra, Anayasa’da kasıtlı olarak belli tedbirler aldık” diyor ve Saint-Just de Richelbourg’un ünlü kelamını hatırlatıyor: “Özgürlük düşmanları için özgürlük yok!”

Mayer, parti yasaklama talebinin, yurt dışında “özgürlük düşmanı” bir adım olarak algılandığının farkında: “Özellikle ABD’de, bu Alman tarihinden kaynaklanan yaklaşımın her seferinde açıklanması gerektiğini tekraren deneyimledim. Alman hukuk devletini çok kısa müddette kitlesel cinayet işleyen bir terör sistemine dönüştüren Nasyonal Sosyalist şiddet idaresiyle ilgili Alman tecrübesi göz önüne alındığında, bu yaklaşımı gerçek buluyorum.”

Anayasayı Müdafaa Teşkilatı’nın AfD hakkındaki mevcut değerlendirmesine atıfta bulunan Mayer, bu partiye üye olan devlet memurları hakkında somut türel yaptırımların uygulanmasının kaçınılmaz olduğunu düşünüyor ve ekliyor: “Örneğin aşırılık yanlısı yargıçların vazifede kalması mutlaka kabul edilemez.”

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?