Almanya: Teknoloji devleriyle iş birliğine son verme çabası

Avrupa’daki kamu kurumları ve şirketlerdeki bilgisayarların neredeyse tamamı Microsoft programları ile çalışıyor. Ve datalar de ekseriyetle tekrar Microsoft, Amazon yahut Google üzere Amerika Birleşik Devletleri (ABD) kökenli şirketler tarafından sağlanan bilgi bulutlarında depolanıyor. Yani Avrupa, büyük ABD teknoloji şirketlerine bağımlı durumda. Avrupa Dijital Haklar Örgütü’den (EDRi) Jan Penfrat, “Muazzam bir bağımlılık var” diye vurguluyor ve söyle devam ediyor:

“Neredeyse hiç seçeneğimiz kalmadı. Prensip olarak, büyük teknoloji şirketleri bugün dijital ömrümüzün nasıl görüneceğine, cihazlarımızda ne yapıp ne yapamayacağımıza karar veriyor.”

EDRi memleketler arası sivil toplum kuruluşlarının toplandığı bir birlik ve bilgi saklılığı ile özgürlüğü alanında faaliyet yürüten bir kuruluş.

Schleswig-Holstein dijital egemenlik talep ediyor

Almanya’nın kuzeyindeki Schleswig-Holstein eyaleti ise dijital olarak artık bağımsız hale gelmeyi hedefliyor. Bunun için, birkaç büyük ABD şirketine bağımlı olmak yerine, lokal şirketlerin bilişim alanındaki hizmetlerini kullanmayı planlıyor.

Schleswig-Holstein Dijitalleşme Bakanı Dirk Schrödter’in DW’ye yaptığı açıklamaya nazaran, bunun nedenlerinden birinin kullanıcıların ABD şirketlerinin teknolojilerinin gelişim ve dizaynına da hiçbir tesirde bulunamamaları olduğunu belirtiyor.

Yerel şirketlerde ise durum farklı, bilhassa de kaynak kodu açık olan (open source) yazılımlı programlar kelam konusu olduğunda, kurum ve yönetimlerin özel ihtiyaçları, kelam konusu dijital sistemlere daha kolay entegre edilebiliyor.

Schleswig-Holstein Dijitalleşme Bakanı Dirk SchrödterFotoğraf: Ute Strait/rtn – radio tele nord/picture alliance

Schrödter, “Schleswig-Holstein olarak, Office uygulamalarımızla ilgili olarak Eylül 2025’e kadar bağımsızlık yolunda büyük bir adım atmış olacağız” diyor.

Schleswig-Holstein’daki bilgisayarlarda sonbahara kadar Microsoft Office uygulamalarından Libre Office üzere açık kaynak uygulamaları olan programlara geçilmesi öngörülüyor. Outlook ve Microsoft Exchange yerine de Open Exchange ve Thunderbird üzere açık kaynak tahlillerinin kullanılacağını belirtiyor.

Avrupa büyük teknoloji şirketlerine bağımlı

Avrupa’da teknoloji devlerine bağımlılığın ne kadar büyük olduğu yalnızca data bulutu sağlayıcılarına bakıldığında bile anlaşılıyor. Burada üç ABD şirketi Amazon, Microsoft ve Google, Avrupa data bulutu pazarının yaklaşık yüzde 70’ine hakim. Alman Bertelsmann Vakfı’nın bir raporuna nazaran, Avrupa’nın en büyük bulut sağlayıcısının pazar hissesi ise yalnızca yüzde 2.

Tekel pozisyonundaki ABD’li teknoloji şirketlerine bağımlılık bir yana, kelam konusu teknoloji devlerinin elindeki Avrupalılara ilişkin dataların ABD idaresine karşı mutlak manada inançta olmaması da eleştirilen bir nokta.

Schleswig-Holstein, lisans fiyatları daima artış kaydeden ABD teknoloji devlerinin eserleri yerine açık kaynaklı yazılımlar geliştiren yerli şirketlere yönelmeyi ve ABD’ye bağımlılığı azaltmayı planlıyor.Fotoğraf: Patricia De Melo Moreira/AFP

ABD kurumları, 2018’den bu yana CLOUD Yasası (Clarifying Lawful Overseas Use of Veri Act) yahut FISA (Foreign Intelligence Surveillance Act) aracılığıyla kelam konusu teknoloji şirketlerinin elindeki bilgileri talep edebiliyor. Bu şirketler de bilgilerin nerede toplandığından bağımsız olarak, kuşku durumunda kurumlardan gelen taleplere uymakla yükümlü.

Tekellerin yüksek lisans ücretleri

Schleswig-Holstein eyaletinde olduğu üzere, teknolojide ABD şirketlerinden bağımsız hale gelmek siyasi bir maksat olarak lisana getirilse de sorunun bir de çok önemli olan maddi tarafı var. Avrupa Dijital Haklar Örgütü’den Penfrat, “Her yıl AB üyesi ülkelerden milyarlarca euro, kamu kurumlarının donatılması için gerekli yazılımların sahibi büyük teknoloji şirketlerinin cebine akıyor” diye konuşuyor.

Penfrat’a nazaran, hükümetler kamu yönetiminden sorumlu devlet dairelerinde açık kaynak yazılımlı programlara geçmeye niyetli olsa, bu parayı alternatif tahlillere yatırabilirdi.

Schleswig-Holstein eyaletinde tam olarak bu hedefleniyor. Eyaletin Dijitalleşme Bakanı Schrödter’e göre, açık kaynak yazılımlı programlara geçiş birebir vakitte lokal bilişim ve teknoloji şirketlerini destekleyen bir yatırım. Mahallî dijital iktisadın güçlendirilmesi ile bölgenin nitelikli iş gücü için daha cazip hale getirilmesi de öngörülüyor.

Eyalette açık kaynak yazılımlar devlet dairelerine girerken, Almanya’daki birçok büyük kurumda uzun müddettir Microsoft eserlerinin kullanımına devam ediliyor. Ve Microsoft eserleri gün geçtikçe daha da değerli hale geliyor.

Schleswig-Holstein eyaletinde hazırlanan bir rapora nazaran, federal hükümetin Microsoft eserleri için yaptığı harcamalar son on yılda dört kattan fazla artış gösterdi.Fotoğraf: Panthermedia/IMAGO

Yerel dijital şirketlere geçmeyi planlayan Schleswig-Holstein eyaletinde hazırlanan bir rapora nazaran, federal hükümetin Microsoft eserleri için yaptığı harcamalar son on yılda dört kattan fazla artış gösterdi ve 2024’te yaklaşık 200 milyon euroya ulaştı. Raporda, “Böyle bir artış değerli ve yalnızca de yeni hizmetlerin sağlanması ve işçi alımıyla da açıklanamaz” notu düşülüyor. Bunun daha çok Microsoft’un pazarda monopol olmasının sağladığı güçten kaynaklandığı belirtiliyor.

“Münih’te yine Microsoft’a geçiş siyasi bir karardı”

Yüksek lisans fiyatları, 20 yıldan fazla bir mühlet evvel Münih kentinde de kelam konusuydu. Microsoft’un Windows işletim sisteminin bir güncellemesi nedeniyle lisans fiyatlarını değerli ölçüde artırmak istemesi üzerine Münih, dijital olarak daha bağımsız olmaya karar verdi. Münih kentinin Dijital İşler Sorumlusu Laura Dornheim’ın aktardığına nazaran, 2003’ten itibaren Münih belediyesi Microsoft yerine LiMux (Linux ve Münih’in kısaltmasından oluşan isim) programını kullanmaya başlandı. Münih’te Dornheim’a bağlı olarak çalışan bin 400 işçi mevcut.

Ancak 2017’de Microsoft’a geri dönüş yapıldı. Dornheim, Microsoft’a yine geçişin de yıllar alan bir süreç olduğunu kaydediyor. “Geçen yılın sonuna kadar Microsoft’u mevcut programa paralel olarak kullanmaya devam ettik” diyor. Dornheim’ın DW’ye aktardığına nazaran, geçişin çok değerliye çıkmasının yanı sıra Münih de Microsoft’a yine yüksek lisans fiyatları ödemeye başladı.

Dornheim’a nazaran bu kıymetli programa geri dönüşün nedeni, ABD’li sağlayıcıya alternatiflerin olmaması değildi. Dornheim, bunun, Sosyal Demokrat Parti (SPD) ile Hristiyan Toplumsal Birlik (CSU) koalisyonu periyodunda alınan siyasi bir karar olduğu görüşünü lisana getiriyor.

Dornheim, geçişin belediyede çalışan 40 bin kişi için zahmetli bir süreç olduğunu hatırlatıyor. “Ne 2003’teki geçiş, ne de 2017’den itibaren yapılan geçiş kolay oldu çalışanlar için” diyen Dornheim, “Daha küçük başlamak, tek tek hususların güzel çalıştığından emin olmak ve akabinde adım adım genel bir değişime yaklaşmak” gerektiği görüşünde. Lakin Münih’te açık kaynak tahlillerinden büsbütün vazgeçilmedi.

“Münih kentinde, yeni programlar tedarik ederken açık kaynak tahlilli olanların önceliğe sahip olması konusunda çok net bir siyasetimiz var” diyen Dornheim, “Açık kaynak eserleri yoksa yahut ekonomik yahut teknik nedenlerle kullanımları mümkün değilse ki ne yazık ki birçok özel uygulamada durum bu türlü, lakin o vakit özel yazılımlar (kaynak kodu açık olmayan ve kullanımı üretici tarafından denetim edilen yazılımlar) kullanıyoruz” sözlerini kullanıyor.

Açık kaynak için vakit çok uygun

Schleswig-Holstein’dan Bakan Schrödter için de dijital egemenliğe giden yol, bir gecede başarılacak bir süreç değil. Programı bir paket olarak niteleyen Schrödter, “Paketi yönetilebilir alt projelere ve alt paketlere bölmeli ve akabinde adım adım tahliller bulmak gerek” diyor.

2003’te Münih’teki süreçten farklı olarak, dijital egemenlik için bu periyodun ülkü olduğunu söylüyen Schrödter, “İdari yapının geleceği bahsettiğimiz eski periyottan büsbütün farklı. Bilgi bulutuna geçiş, data tabanlı çalışma, otomasyon” diye sıralıyor ve “Gelecekte esasen farklı tahliller düşünmek ve farklı tahliller kullanmak gerekecek” diye kelamlarına son veriyor.