Almanya mültecilerin aile birleşimini askıya alıyor

“Almanya’ya gelmeden evvel bu kadar sıkıntı olacağını bilmiyordum. Hakikaten bilmiyordum. Biz erkekler, çocuk bakmaya alışkın değiliz!”

Dokuz yaşındaki ağır engelli oğluyla birlikte iki yıldır Almanya’da yaşayan Suriyeli Muhammed, çaresizliğini bu sözlerle ifade etmeye çalışıyor. Muhammed’in oğlu beyin atrofisi (beyin küçülmesi) hastası. Hala Suriye’de bulunan eşi ve iki kızını Almanya’ya getirme umudu ise yeni hükümetin planlarıyla büyük ihtimalle gerçekleşmeyecek.

Hristiyan Birlik partileri (CDU/CSU) ve Toplumsal Demokratların (SPD) oluşturduğu yeni koalisyon hükümetinin vardığı mutabakata nazaran, “ikincil koruma” statüsündeki şahısların aile birleşimi hakkı, iki yıl müddetle askıya alınacak. Muhammed, Almanya’da bu statüye sahip 351 bin 400 mülteciden biri. Bunların birçoklarını Suriyeliler oluşturuyor.

İkincil muhafaza statüsü, Cenevre Mülteci Sözleşmesi’ndeki “mülteci” tarifine uymayan fakat kendi ülkelerinde vefat cezası, azap, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele yahut silahlı çatışmalara bağlı keyfi şiddet riski bulunan bireylere veriliyor.

Bu statüdekiler, Almanya’da 2024 prestijiyle üç yıllık oturum müsaadesi alabiliyor, çalışabiliyor ve toplumsal yardımlardan faydalanabiliyor. Lakin iltica başvurusu kabul edilen ya da “resmî mülteci” statüsüne sahip bireyler, eş ve 18 yaş altındaki çocuklarını Almanya’ya getirebilirken, ikincil müdafaa statüsündekiler için bu hak geçerli değil.

Yeni hükümet göçü sonlandırmak istiyor

Almanya Federal İçişleri Bakanı Alexander Dobrindt’e göre, kendilerine oy veren seçmenler, göç konusunda “politika değişikliği” talep ediyor. Bu değişiklik, birtakım durumlarda aile birleşiminin sona erdirilmesini de içeriyor. Bakan, ülkenin entegrasyon kapasitesinin muhakkak bir hududu olduğunu söylüyor ve ekliyor:

“Bu nedenle harekete geçmeliyiz. Çünkü Almanya’daki kentler ve belediyeler, kapasitelerinin sonuna ziyadesiyle ulaşmış durumda.”

İkincil muhafaza statüsündekilerin aile birleşimi hakkı, Almanya’da yıllardır tartışmalı bir bahis. 2015 yılında Angela Merkel liderliğindeki hükümet, bu şahısların eş ve çocuklarını, aile birleşimi yoluyla ülkeye getirmesine müsaade vermişti. Lakin bu hak, yalnızca bir yıl yürürlükte kaldı ve 2016’da tekrar askıya alındı.

2018’den itibaren, bu statüdeki bireylerin aile birleşimine tekrar müsaade verildi. Fakat hükümet, verilen vize sayısını ayda en fazla bin ile sınırladı. Halihazırda yürürlükte olan bu hududa bir de uzun bekleme mühletleri ve karmaşık bürokratik süreçler de eklenince, süreç daha da şiddetli hale geliyor. 2024 yılı boyunca, ikincil müdafaa statüsündeki mültecilere yaklaşık 12 bin aile birleşimi vizesi verildi.

Aile birleşimi düzenlemesinde tüzel belirsizlikler

Almanya’da mülteci haklarını savunan Pro Asyl üzere insan hakları örgütleri, aileden farklı yaşamanın çok büyük bir ruhsal yük olduğunu ve bunun hem entegrasyonu hem de sistemsiz göçü olumsuz etkilediğini savunuyor. Çünkü yasal bir yol olmadığında, kimi mülteciler çocuklarına, eşlerine ya da ebeveynlerini Almanya’ya getirebilmek için tehlikeli ve gayrimeşru yollara başvurabiliyor.

Bazı hukukçular, aile birleşimine ait AB Direktifi’nin, ikincil muhafaza statüsündekiler için geçerli olmadığını zira direktifin, bu statü tanımlanmadan evvel çıkarıldığını belirtiyor. Yeniden de Federal Alman Anayasası’nın altıncı hususunda yer alan “Evlilik ve aile, devlet tertibinin özel müdafaası altındadır” kararı ile Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin aile hayatına ait kararları, Alman hükümeti için bağlayıcı.

Bu hususta kıymetli bir istisnayı Federal Anayasa Mahkemesi karara bağlamış ve kelam konusu karar, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından da onanmış durumda. Osnabrück Üniversitesi’nden Alman ve AB hukuku uzmanı Thomas Gross, DW’ye yaptığı açıklamada şöyle diyor:

“Aile hayatını sürdürebilecekleri öteki bir ülke alternatifi varsa ve bilhassa de kendi ülkeleri kelam mevzusuysa Almanya’da otomatik olarak aile birleşimi hakkı doğmaz.”

Vize süreci iki yıl sürebiliyor

Federal Anayasa Mahkemesi’nin, ikincil müdafaa statüsündeki bireylere yönelik aile birleşiminin durdurulmasının yasal olup olmadığını değerlendirmesi gerekecek. Lakin Thomas Gross, bu sürecin yıllar alabileceğini kestirim ediyor. Yakın vakitte yapılan bir araştırmaya nazaran, aile birleşimi kapsamında Almanya dış temsilciliklerinden vize alınması süreci şu an bile altı aydan iki yıla kadar sürebiliyor.

Gross bu süreci şöyle açıklıyor:

“Birinin konsolosluğa gidip, sonraki gün uçağa binip Almanya’ya gelmesi üzere bir durum kelam konusu değil. Bu, karmaşık ve birden fazla vakit uzun süren kuvvetli bir süreç. Bazen DNA testleri gerekiyor, hatta konsolosluk öteki bir ülkede bulunabiliyor. Bu tıp zorluklar, birçok kişi için vize almayı neredeyse imkânsız hale geliyor.”

“İnsani ve istisnai bir durum”

Muhammed’in, ikincil müdafaa statüsüyle aldığı oturum müsaadesi bir yıl sonra sona erecek. Sistemli olarak hastanede tedavi gören engelli oğluna tam vakitli bakmak zorunda olduğu için Almanya’ya ahenk süreci de sekteye uğruyor.

Muhammed, çaresizce serzenişte bulunuyor:

“Alman devlet, ailemin buraya gelmesine yardım etmeli. Bu insanî ve istisnaî bir durum. Bunu tek başıma daha ne kadar sürdürebilirim ki?”

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?