AB’ye “Trump” vergisi Türkiye’yi nasıl etkileyecek?
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump, Kanada, Meksika ve Çin’den sonra Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelere de yeni gümrük vergileri getirmek üzere kolları sıvadı. Beyaz Saray’da gerçekleştirdiği birinci kabine toplantısında AB’den yapılan ithalata yüzde 25 gümrük vergisi getirmeyi planladığını açıklayan ABD Lideri’nin bu atılımı, Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor.
2024 sonu bilgilerine nazaran, 600 milyar doları aşan toplam dış ticaretinin yaklaşık yüzde 30’unu AB üyesi ülkelerle gerçekleştiren Türkiye, Trump’ın AB’ye uygulayacağı yeni gümrük tarifelerinden olumsuz etkilenebilir. Öte yandan yeni gümrük duvarları, fiyat rekabeti konusunda Türkiye’ye fırsatlar da yaratabilir.
ABD Başkanı Trump, 3 Mart’ta Kanada ve Meksika’ya yüzde 25 oranındaki gümrük vergisi getirildiğini açıklasa da, daha sonra bu vergi artışını ertelediğini duyurdu. Lakin bu ortada, ABD’nin Çin’den yaptığı ithalata geçen ay getirilen yüzde 10 vergiye yüzde 10 daha eklendi. Trump, son olarak AB’den yapılan ithalata da yüzde 25 gümrük vergisi uygulaması başlatmayı planladığını açıkladı. Kelam konusu dört iktisat, ABD’nin eser ithalatının yüzde 61’ini kapsıyor.
TEPAV Ticaret Araştırmaları Yöneticisi Bozkurt AranFotoğraf: Privat
“Trump, vergileri silah olarak kullanıyor”
DW Türkçe’ye konuşan Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) Ticaret Araştırmaları Yöneticisi Bozkurt Ortan, Trump’ın gümrük vergisi konusunda atacağı adımları daha evvel iki defa ertelediğini hatırlatıyor.
Trump’ın yalnızca global ticarette korumacılık tasası ile hareket etmediğini, gümrük tarifelerine yönelik tehditlerin bir hedefinin da siyasi kazanımlar elde etmek olduğunu vurgulayan Bozkurt Ortan, “Örneğin Ukrayna ile ilgili Trump’ın başındaki tahlile AB yanaşmıyorsa, Avrupa’yı gümrük vergileri ile cezalandırmayı, hizaya sokmayı amaçlıyor. Trump, vergileri, gümrük tarifelerini bir silah olarak kullanıyor” diyor.
Uluslararası ticarette yaşanan belirsizliklerin her ülkeyi olduğu üzere Türkiye’yi de rahatsız ettiğini kaydeden Ortan, “Bizim ihracata dayalı bir kalkınma modelimiz var. Böylesi bir karışıklık ortamı, Türkiye’yi kesinlikle olumsuz tesirler, ziyan verir” diye konuşuyor. Ortan, bilhassa yeni bilgiler nedeniyle global emtia fiyatlarında yaşanacak bir artışın Türkiye’yi olumsuz etkileyeceğini, lakin şimdi ne boyutta bir zararın oluşacağını tespit etmenin ise mümkün olmadığını söylüyor.
“Gümrük restleşmeleri sertleşecek”
Türkiye İhracatçılar Mecilisi (TİM) bilgilerine nazaran, Türkiye 2024 yılında AB ülkelerine 98,2 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi ve AB ekonomilerindeki sakinliğe karşın bir evvelki yıla nazaran ihracatta yüzde 5 artış kaydetmeyi başardı.
Türkiye’nin AB ihracatında 20 milyar dolarla birinci sırayı Almanya alırken, onu 13 milyar dolarla İtalya ve 9,4 milyar dolarla Fransa izledi. Türkiye’nin AB ülkelerine en fazla ihracat yapan birinci 3 dal ise, otomotiv, kimyevi hususlar ile hazır giysi ve konfeksiyon olarak sıralanıyor.
Prof. Dr. Evren BolgünFotoğraf: privat
DW Türkçe’ye konuşan Beykoz Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Evren Bolgün, Trump’ın dış ticaret açığına karşı gümrük duvarlarını yükseltmeyi savunduğuna, meğer ABD’nin global dolar emisyonu sayesinde dış açığından daha fazla gelir elde ettiğine işaret ediyor.
Dünyadaki dolar egemenliğinden ötürü şimdi sorunun bu boyutunun konuşulmadığını lisana getiren Prof. Bolgün, “Görünen o ki, önümüzdeki süreçte dev iktisatların gümrük duvarları üzerinden restleşmeleri sertleşecek. Lakin tüm vergi tehditlerinin hayata geçirileceğini düşünmek için şimdi erken” değerlendirmesinde bulunuyor.
Bu yeni dönemden Avrupa Birliği ülkelerinin önde gelen dış ticaret ortaklarından biri olan Türkiye’nin de etkileneceğini kaydeden Bolgün, “Özellikle AB ülkelerine on milyarlarca dolarlık otomotiv, kimya, ilaç ve makine eseri satan Türkiye açısından AB-ABD tansiyonunu yakından takip etmek gerekiyor. AB aslında son birkaç yıldır iktisatta sakinlik yaşıyor, büyüyemiyor. ABD’nin vergi atağı ile durum da da berbatlaşabilir ve Türkiye’yi de olumsuz etkileyebilir” diye konuşuyor.
ABD Başkanı Donald TrumpFotoğraf: Leah Millis/REUTERS
Türkiye-ABD ticareti artıyor
ABD Başkanı Donald Trump’ın 20 Ocak’ta ikinci başkanlık devrinin başlamasıyla, Türkiye-ABD iktisat münasebetlerinde de yeni bir periyot başlamış oldu. İki ülke, uzun vakittir 30 milyar dolar civarında bir dış ticaret hacmine sahip.
ABD ile Türkiye ortasındaki ticaretin görünümü de istikrarlı bir seyir izliyor. Hatta TÜİK bilgilerine nazaran, 2021 ve 2022 yıllarında Türkiye ABD’ye karşı 3 milyar doları aşan bir dış ticaret fazlası vermeyi başardı. Yeni periyotta gaye son yıllarda sıkça lisana getirildiği üzere, iki ülke ortasındaki ticareti 100 milyar dolar düzeyine çıkarmak olacak.
Öte yandan, iki ülke ortasındaki ticari bağlantıların artması, turizme de olumlu yansıyor. Türkiye’yi 2021 yılında 363 bin 427, 2022 yılında 1 milyon 15 bin 363, 2023 yılında 1 milyon 348 bin 400 ABD’li turist ziyaret etti. 2024’ün 11 ayındaki ABD’li turist sayısı ise 1 milyon 364 bin 631 ile rekor kırdı.
İKV Başkanı Ayhan ZeytinoğluFotoğraf: privat
“Rekabet avantajı da getirebilir”
Türkiye ile ABD ortasındaki istikrarlı formda gelişen bu ticari bağlantılar, ABD’nin AB’ye uygulayacağı ek gümrük tarifelerinin Türkiye’nin dış ticaretinde olumlu tesir yaratabileceğine dair görüşleri de besliyor.
ABD’nin başta ham çelik olmak üzere Türkiye’ye birtakım eserlerde aslında ek gümrük vergisi uyguladığını hatırlatan İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, “Dolayısıyla şu basamakta öbür ülkelere getirilen ek vergiler, Türkiye için birinci etapta ziyan değil, rekabet avantajı da getirebilir” diyor.
AB özelinde ise, Türkiye’nin Gümrük Birliği üyesi olmasına karşın AB ülkelerinin Türkiye’den ithal ettiği eserlerin ABD pazarına gönderilmediğine dikkat çeken Zeytinoğlu, şu görüşleri lisana getiriyor:
“Yani bizim eserlerimiz buradan Avrupa’ya, oradan da ABD’ye gitmiyor. Münasebetiyle direkt bizim ticaretimizi etkilemeyeceği için, Türkiye’nin ihracatı açısından çok negatif durum yok; hatta müspet de olabilir diye düşünüyorum. Zira ABD’ye satılan Avrupa menşeli eserler içerisinde fiyat rekabeti yapabileceğimiz eserler olabilir. Pazarın bize yönelmesi durumunda Türk şirketlere bir fırsat doğabilir.”
Ne olmuştu?
ABD Başkanı Trump, 26 Şubat Çarşamba günü düzenlenen kabine toplantısında, ABD’ye Avrupa Birliği’nden (AB) ithal edilen mallara yüzde 25 gümrük vergisi uygulamayı planladığını açıklamış ve “Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri’ni mahvetmek için kuruldu, maksadı buydu ve bu bahiste güzel bir iş çıkardılar lakin şimdi ben başkanım” sözleri ile AB önderlerinin reaksiyonunu çekmişti.
ABD Başkanı Trump, yalnızca otomotiv başta olmak üzere sanayi eserlerine değil, tarım eserlerine de ek gümrük vergisi getirmek üzere harekete geçti. Nisan ayından itibaren besin ithalatı için yeni bir gümrük vergisi rejimi uygulamayı planladığını açıklayan Trump, ABD’li üreticilerin ithal besin eserleri karşısında güçlendirilmesini hedeflediklerini açıkladı. Bu durum da AB’nin ABD’ye yaptığı bilhassa şarap, alkollü içkiler ve süt eserleri ihracatında düşüş yaratabilir.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen da, Trump’ın açıklamaları sonrası yaptığı açıklamada, ABD Başkanı Donald Trump’ın AB’ye uygulayacağı muhtemel gümrük vergilerine yönelik diyaloğun sürdüğünü belirtmişti.
