AB’nin Türkiye raporunda demokrasi ve Rusya vurgusu

Avrupa Komitesi, Türkiye’nin yanı sıra Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kosova, Karadağ, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Moldova, Ukrayna ve Gürcistan ile ilgili raporlarını açıkladı.

Türkiye’nin ülke raporunda evvelki yıllarda olduğu üzere insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü alanlarındaki eksikliklere işaret edildi, Türkiye’nin AB’nin Rusya yaptırımlarına katılmaması eleştirildi, BRICS ve Şanghay İşbirliği Örgütüne yönelik ilgisi de not edildi.

Türkiye’nin Avrupa Birliği için kilit kıymet taşıyan bir partner ve AB’ye aday ülke olduğu belirtilen raporda, Doğu Akdeniz’de istikrarlı ve inançlı bir ortam yaratılması ve Türkiye ile karşılıklı faydaya ve iş birliğine dayalı bir alaka geliştirilmesinin AB’nin stratejik çıkarı olduğu yinelendi. Nisan 2024’teki AB Kurulu kararına atıfta bulunularak Türkiye ile iş birliğini daha da geliştirebilmek için Kıbrıs probleminin tahliline yönelik görüşmelerin yine başlatılmasına ve ilerletilmesine özel ehemmiyet verildiğine vurgu yapıldı.

“Hukuk, yargı ve temel haklarda kötüleşme sürüyor”

Türkiye ile AB üyelik müzakerelerinin 2018 yılından bu yana dondurulmuş durumda olduğu hatırlatılırken ortak çıkar alanlarında üst seviye temasların sürdüğü kaydedildi. AB’nin demokratik standartlarda, hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı, temel haklara hürmet üzere alanlarda kötüleşmenin devam etmesine yönelik önemli kaygılarını giderecek adımlar atılmadığı da kaydedildi.

2016 yılında imzalanan Mülteci Mutabakatının sistemsiz göçle çabadaki iş birliğinin temel çerçevesi olmayı sürdürdüğü ve tesirli olmaya devam ettiği de belirtildi. Raporda, AB’nin 3,6 milyon sığınmacıya konut sahipliği yapan Türkiye’ye, 2011 yılından bu yana 10 milyar euroluk kaynağı hür bıraktığına da işaret edildi.

Ekonomi, Yunanistan ve Kıbrıs

Ekonomik bağlantılara de değinilen raporda Türkiye’nin 2023 yılında AB’nin en büyük beşinci ticaret ortağı haline geldiğine ve ikili ticaret hacminin 206 milyar euroyu geçtiğine işaret edildi.

Raporda Yunanistan ile yaşanan olağanlaşma sürecine de yer verildi ve 2023 yılından bu yana Türkiye ile Yunanistan ortasındaki alakaların geliştiği, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki yetkisiz sondaj faaliyetlerine ve Yunan adaları üzerindeki uçuşlara son verdiği not edildi. Türkiye’nin AB üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanımayı reddetmeyi ve ilgili BM Güvenlik Kurulu kararlarına ters olarak Kıbrıs’ta iki devletli tahlili savunmayı sürdürdüğü kaydedildi.

“Cumhurbaşkanlığı sisteminde istikrar ve denetleme sistemleri eksik”

Raporda demokrasi başlığı altında Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde istikrar ve kontrol sistemlerindeki eksikliklere dikkat çekildi, denetleyici kurumların direkt Cumhurbaşkanlığına bağlı olduğu, kamu idaresinin yüksek ölçüde politikleştiği not edildi. Hükümetin muhalefet partilerinden lokal yöneticilere yönelik baskısının lokal demokrasiyi zayıflatmaya devam ettiği, sivil toplum kuruluşlarının da baskı altında sıkıntı bir ortamda çalıştığı ve faaliyet alanlarının giderek daraltıldığı belirtildi.

Kamu idaresi ıslahatı, hukukun üstünlüğü, temel haklar ve söz özgürlüğü alanlarında da ilerleme kaydedilmediği ve AB Kurulu’nun bir evvelki raporunda yer alan tavsiyelerin yerine getirilmediği belirtildi. Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) birtakım kararlarını uygulamayı reddeden tavrını sürdürdüğü kaydedildi.

“Sıkı para siyasetleri sürdürülmeli”

Ekonomik kriterler ortasındaki “İşleyen bir piyasa iktisadına sahip olma” başlığında ise Türkiye’nin bu alanda gelişmiş bir ülke olduğu ve raporun kapsadığı periyotta kimi ilerlemeler kaydettiği belirtildi.

Daha sıkı para siyasetlerine dönüşün memnuniyetle karşılandığı kaydedildi, piyasa iktisadının işleyişinin geliştirilmesi için sıkı para siyasetlerinin sürdürülmesi, bütçe açığının daha da azaltılabilmesi için âlâ performans gösteren tüm gelirler ve mali tamponların kullanılması, fiyat belirleme düzeneklerinde devlet müdahalesinin azaltılması, rekabeti bozan devlet yardımlarının önlenmesi ve devlet yardımlarında şeffaflığın artırılması tavsiyesinde bulunuldu.

Gümrük Birliği modernizasyonuna Rusya yaptırımları koşulu

Raporda, Türkiye ile AB ortasındaki Gümrük Birliğinin modernizasyonu için AB Komitesinin bir evvelki rapordaki tavsiyelerinin hayata geçirilmesi için hazırlıkların âlâ düzeyde olduğu, rapor devrinde de kimi ihracat ve ithalat kısıtlamalarının kaldırılması üzere birtakım ilerlemeler kaydedildiği söz edildi.

Ancak birtakım pürüzlerin giderilmediği belirtilerek kanunların AB gümrük kanunlarıyla uyumlu hale getirilmesi, denetimlerin artırılması, AB’nin Yolsuzlukla Çaba Ofisi OLAF ile iş birliğine gidilmesi, ihracat ve ithalata yönelik kısıtlamaların kaldırılmaya devam edilmesi ve AB-Türkiye Gümrük Birliği muahedesi kapsamında hür hareket etmesi gereken mallara ek vergilerin kaldırılması tavsiyesinde bulunuldu.

Türkiye’nin ticaret önündeki manilerin kaldırılması konusunda ilerleme kaydettiği ve AB’nin Rusya’ya Ukrayna’yı işgali nedeniyle uyguladığı yaptırımların delinmesini engelleyecek tedbirler aldığı belirtildi. AB Kurulunun Kasım 2023’te Gümrük Birliğinin modernizasyonu için taslak müzakere çerçevesi konusunda görüşmelere başlama tavsiyesinde bulunduğu hatırlatılan raporda, bunun “Türkiye’nin Rusya’ya karşı AB’nin uyguladığı yaptırımların toprakları üzerinden delinmesi konusunda ivedilikle adımlar atmasına ve ticaret konusundaki pürüzleri tesirli biçimde ortadan kaldırmayı sürdürmesine” bağlı olduğu yinelendi.

AB dış siyasetine ahenk daha da azaldı

Raporda, Türkiye’nin AB’nin ortak dış siyaset ve güvenlik siyasetleriyle ahenginin çok düşük düzeyde kaldığına işaret edildi. Rapora nazaran Türkiye’nin, 30 Eylül 2024 prestijiyle AB Dış Bağlantılar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisinin AB ismine yaptığı açıklamalar ve AB Kurulunun ilgili kararlarına ahengi yalnızca yüzde 5 oranında kaldı. Bu oranın 2023’te yüzde 9 olduğuna işaret edildi.

Türkiye’nin, BM Güvenlik Kurulu dışında alınan yaptırım kararlarını uygulamama tavrını sürdürdüğü ve AB’nin Rusya yaptırımlarına katılmadığı belirtildi, fakat Türkiye’nin Rusya’ya karşı AB yaptırımlarının delindiği bir platform haline gelmek istemediğini de vurguladığı kaydedildi.

Rusya menşeli mallar ve düzmece transitler mercek altında

Yaptırımların delinmesi konusunda Türkiye ile görüşmelerin sürdüğü belirtilerek bu bağlamda Türkiye’nin “yüksek öncelikli kategorisindeki malların, varış yeri Orta Asya ya da Kafkaslar olarak beyan edilip Rusya’ya ihracı biçiminde gerçekleştirilen düzmece transitlerin önlenmesi konusunda adımlarını hızlandırması” tavsiye edildi. Türkiye’nin ayrıyeten Rusya menşeli yaptırıma tabi malların Avrupa ortak pazarına menşei değiştirilerek yasa dışı yollardan girişi konusunda AB soruşturma makamlarıyla daha aktif iş birliği yapması istendi.

Türkiye’nin BRICS ve ŞİÖ ile ilgileri not edildi

Türkiye’nin milletlerarası kuruluşlarda etkin olduğu, fakat bilhassa Kıbrıs Cumhuriyeti olmak üzere AB’ye üye ülkelerin kabulünü sistematik olarak engellemeye devam ettiği belirtilen raporda “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin stratejik istikametinin AB’ye katılmak olmayı sürdürdüğünü tekrarlayarak söz etmektedir. Türkiye BRICS+ üyeliği için müracaatta bulunmuş, Şanghay İşbirliği Örgütüne (ŞİÖ) katılma istikametinde ilgisini lisana getirmiştir” denildi.

Türkiye’nin 2024’te her iki örgütün tepelerine katıldığına da işaret edildi.

Türkiye’nin Milletlerarası Ceza Mahkemesi Roma Statüsü ve Deniz Hukuku Mukavelesi üzere kıymetli BM kontratlarına taraf olmadığına da dikkat çekildi.

DW/BK,TY

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?