ABD NATO’dan çıkarsa Avrupa kendini nasıl savunacak?
Donald Trump’ın tehdit yoluyla istediğini alma taktiği dünya genelinde önderlerin giderek alıştığı bir sistem. Lakin ABD Lideri’nin Ukrayna savaşını bitirmek için kapalı kapılar arkasında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile şekillendirdiği düşünülen muahede bilhassa Avrupalı başkanları endişelendiriyor. Avrupa başşehirlerinde Trump’ın, kıtanın savunmasına yönelik garantilerden geri adım atmasından korkuluyor.
İngiltere Başbakanı Keir Starmer bu tasalara bir karşılık olarak ülkesinin savunma harcamalarını 2027 yılına kadar gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 2,5’ine yükselteceğini duyurdu. Halihazırda bu oran yüzde 2,3 düzeyinde. Starmer, savunma harcamalarındaki artışın Avrupa’nın ortak güvenliği ismine İngiltere’nin sorumluluk alması gerektiği istikametindeki taahhüdüyle uyumlu olduğunu kaydetti.
Almanya’da ise politikler, İngiltere Başbakanı’nın kıtanın savunmasını kendi eline alması gerektiğini vurguladığı davetine nasıl cevap vereceklerini bulmakta zorlanıyor.
Geçen ay yapılan genel seçimlerden muhafazakâr Hristiyan Birlik (CDU/CSU) ittifakının lideri Friedrich Merz birinci çıktı ve vazifeden ayrılmaya hazırlanan Başbakan Olaf Scholz’un partisi Toplumsal Demokratlar ile koalisyon görüşmeleri yürütüyor. Müstakbel ortakların gündeminde ise Almanya’nın savunma harcamalarını artırmak için sıkı borçlanma kurallarının gevşetilmesi konusu yer alıyor.
Rusya tehdidi ne kadar önemli?
Avrupalı NATO üyeleri onlarca yıldır kıtanın savunmasında asıl yükü üstlenen ABD’ye güveniyordu. Fakat artık Trump’ın NATO’dan takviyesini çekmesi halinde İttifak’ın çökmesi ihtimaline karşı nasıl bir yol izlemeleri gerektiğini değerlendiriliyorlar.
Avrupa Dış Alakalar Kurulundan (ECFR) savunma ve güvenlik uzmanı Rafael Loss, DW’ye yaptığı açıklamada, “Yarın Rus birliklerinin Berlin kapılarına dayanacağına dair bir risk yok” dedi. Fakat Loss, Rusya’nın “NATO ve AB’yi bölerek kıtada üstünlük kurmayı hedeflediği” ikazında bulundu.
Romanya’da tatbikata katılan NATO askerleriFotoğraf: Vadim Ghirda/AP/dpa/picture alliance
Brüksel merkezli fikir kuruluşu Bruegel ise Avrupa Birliği (AB) üyesi bir devlete yönelik Rus saldırısının “olası” olduğu görüşünde. Bruegel’in yakın tarihli bir raporunda, “NATO, Almanya, Polonya, Danimarka ve Baltık ülkelerinin değerlendirmeleri, Rusya’nın 3 ila 10 yıl içinde atağa hazır olacağını gösteriyor” denildi.
Amerikan ordusunu ikame etmenin zorluğu
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde Almanya uzun vakittir ihmal edilen ordusunu modernize etmek için 100 milyar euroluk özel bir fon oluşturdu.
Bruegel’ün hesaplamasına nazaran 2024 yılında Ukrayna’ya yapılan toplam 42 milyar euroluk yardımın 20 milyar eurosunu tek başına ABD sağladı. Öte yandan ABD’nin yerini alabilmek için AB’nin GSYİH’nin sırf yüzde 0,12’si kadar ek harcama yapması gerektiği hesaplanıyor. Bruegel’den uzmanlar nazaran bu “makul bir ölçü.”
Bruegel ayrıyeten, ABD’nin NATO’dan çekilmesi durumunda Avrupa’nın savunmasız kalmamak için neler yapması gerektiğini de listeledi. Kıtadan ayrılacak Amerikan muharip tugaylarının, gemilerinin ve uçaklarının yerini doldurmanın yanı sıra Avrupalılar büyük ve karmaşık operasyonlar için gerekli istihbarat, irtibat ve komuta altyapısını da güçlendirmenin yollarını bulmalı.
Örneğin Almanya’nın askeri kapasitesi hem gerekli düzeylerin hem de İttifak üyelerinin verdiği taahhütlerin çok altında kalmaya devam ediyor. Bruegel raporuna nazaran, Berlin’in NATO’ya iki tümen yani yaklaşık 40 bin asker sağlama taahhüdü halihazırda önemli aksaklıklarla karşı karşıya. Dahası Almanya’nın büyüklüğü göz önüne alındığında yaptığı katkının 100 bin asker civarında olması gerektiği bedellendiriliyor.
Bruegel’e nazaran askeri teçhizat gerekli olsa da bundan evvel, operasyonel yapılar ve askeri tecrübe üzere kabiliyetlere sahip olmak Avrupa’ya yüzlerce milyar euroya mal olabilir ve yıllar alabilir.
Von der Leyen’in silahlanma planı
Capital Economics’in baş ekonomist yardımcısı Jack Allen-Reynolds, Avrupa’nın savunma harcamalarını kıymetli ölçüde artırması gerektiğini düşünüyor. DW’ye yaptığı açıklamada Allen-Reynolds, kısa vadede makul sayının yıllık ek 250 milyar euro harcama olacağını belirtti. Bu ölçü AB savunma bütçesinin GSYİH’nin yaklaşık yüzde 3,5’ine çıkarılması manasına geliyor.
Bu devasa harcamanın finansmanı için birkaç teklifte bulunan Allen-Reynolds’un birinci tavsiyesi Avrupa Yatırım Bankasını (AYB) yine yapılandırmak yahut yeni bir “silahlanma bankası” kurmak. Allen-Reynolds’a nazaran bu ulusal bütçeler üzerindeki yükü en azda tutarak savunma kesimini kıymetli ölçüde desteklemenin yolu olabilir.
AYB’nin krediler yoluyla Avrupa’daki silah üreticilerine mali takviye sağlayarak üretim kapasitesini artırması da tekliflerden birisi. Allen-Reynolds’a nazaran en direkt tahlil ise AB’nin 750 milyar euroluk pandemi toparlanma fonuna emsal yeni bir ortak borçlanma programı başlatması.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de dün bu tekliflere çok benzeri bir plan açıkladı. Ukrayna’daki son durumun ele alınacağı 6 Mart’taki Ukrayna bahisli acil AB doruğundan çabucak evvel von der Leyen, “Avrupa’nın Yine Silahlandırılması Planı” ismini verdiği teklifini kamuoyu ile paylaştı. Beş unsurluk plan borçlanmayı kısıtlayan kuralların gevşetilmesini ve savunma harcamalarını artırmaya yönelik teşvikleri içeriyor.
Von der Leyen’e nazaran kelam konusu planın uygulanması “800 milyar euroya yakın bir kaynağın” harekete geçirilmesi manasına gelebilir. Plan kapsamında ortak füze ve hava savunma sistemleri için AB ülkelerine 150 milyar euro kredi sağlanabileceğini vurgulayan Komisyon Başkanı finansmanın AB bütçesinden ve AYB’den sağlanabileceğini öngörüyor.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der LeyenFotoğraf: Wiktor Dabkowski/ZUMA Press Wire/IMAGO
Ekonomik sakinliğe tahlil mü?
Öneriye Almanya’nın vazifeden ayrılmaya hazırlanan Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock’tan destek gedi. Baerbock toplumsal medya hesabından Ukrayna’nın desteklenmesinin ve kıta ülkelerinin savunma kapasitesinin güçlendirilmesinin kıymetine işaret ederek “Önemli bir birinci adım” diye yazdı.
Von der Leyen’in açıklaması ABD Başkanı Trump’ın Ukrayna’ya silah yardımını kesmesini izliyor. Zelenskiy’nin “barış istemediğini” söyleyen Amerikan idaresi, Ukrayna’ya silah sevkıyatlarını “geçici olarak” durdurdu. Beyaz Saray bu yolla Zelenskiy’i kendi talepleri doğrultusunda hareket etmeye zorlamayı umuyor.
Geçen hafta Cuma günü Oval Ofis’te Trump ve Zelenskiy kameralar önünde sert formda tartışmışlardı. ABD Lider Yardımcısı JD Vance’in de dahil olduğu tartışma sırasında Trump, Zelenskiy’e karşı sesini yükseltmiş, konuğunu Amerikalılara saygısızlık yapmakla suçlamıştı.
Düşünce kuruluşu Bruegel savunma harcamalarındaki artışın Avrupa ülkelerinin içinde bulunduğu büyüme sıkıntısına tahlil olabileceğine de dikkat çekiyor. Trump’ın başlattığı ticaret savaşının dış talebi zayıflatabileceği bir periyotta savunma harcamalarında yaşanacak tırmanmanın Avrupa’da ekonomiyi canlandırabileceğini düşünülüyor. Örneğin Almanya’da araba endüstrisinde küçülme tehlikesi altındaki işgücünün silah endüstrisine yönlendirilmesi bir alternatif olabilir.
Donald Trump’ın Avrupa arabalarına yüksek gümrük vergileri getirme tehdidi halihazırda yatırımcıları otomotiv paylarını satarak yerine savunma payları almaya yönlendirmiş durumda.
DW / MUK,DK,HS
DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?
