70 yıllık tehlike: İkinci Dünya Savaşı bombaları
4 Haziran günü Köln’ün tarihî belediye binasında nikâh kıymak için sıra bekleyen 15 çift, hiç hesapta olmayan bir maniyle karşılaştı. Çünkü belediye binasının da bulunduğu kent merkezindeki geniş bir bölge, apar topar tahliye edildi. Nikâh merasimleri, tahliye bölgesinin kapsamı dışındaki inançlı bir yerde yapıldı.
Tahliyenin nedeni ise kentteki Deutz Köprüsü etrafındaki yol üretim ve yenileme çalışmaları sırasında bulunan İkinci Dünya Savaşı’ndan kalma üç ağır bombaydı. İkisi ikişer tonluk, oburu de bir tonluk ABD imali bombalar, “çarpma tetiği” ismi verilen bir düzeneğe sahipti. Hasebiyle hareket ettirilmesi ya da darbe alması durumunda infilak etme tehlikesi bulunuyordu.
Güvenli biçimde imha edilebilmeleri için Köln’de geniş çaplı tahliye yapılmasına karar verildi.
Köln kent merkezinin büyük kısmı 4 Hazinan 2025 günü üç savaş bombası nedeniyle tahliye edildiFotoğraf: stadt-koeln.de
Şehir sessizliğe büründü
Yaklaşık 21 bin kişi, mesken ve iş yerlerinden tahliye edildi. Hastaneler, yaşlı bakımevleri boşaltıldı. Buradaki hastalar ve bakıma muhtaç yaşlılar, inançlı yerlere nakledildi. 58 otel kapatılarak konuklar öbür yerlere yönlendirildi. Bu tıp bomba imha operasyonları, Almanya’da on yıllardır alışılmış büyük çaplı lojistik süreçler hâline geldi.
Sadece Kuzey Ren Vestfalya eyaletinde 2023 yılında bin 600’den fazla bomba etkisiz hâle getirildi. Bu artışın en önemli nedeni ise altyapı projelerinin ağırlaşması. Yeni fiberoptik çizgi döşemeleri, köprü çalışmaları ve yol yenileme hafriyatlarının artması daha fazla savaş kalıntısının gün yüzüne çıkmasına neden oluyor.
Bomba imha uzmanları, Köln’de bulunan iki ve bir tonluk bombaları etkisiz hâle getirdiFotoğraf: Kadir Ilboga/Anadolu Agency/IMAGO
Tehlike yalnızca Köln’e has değil
Özellikle Ruhr bölgesi ile Hamburg ve Berlin üzere büyük kentler, İkinci Dünya Savaşı sırasında ağır hava ataklarına ve bombardımanlara maruz kaldığı için bu cins risklerle daha sık karşılaşıyor. Savaş sırasında işgale uğramış çabucak her bölgede patlamaya hazır bomba, mayın, el bombası, silah ve mühimmat üzere savaş kalıntılarına rastlamak mümkün. Brandenburg eyaletinde yalnızca bu yıl 90 mayın, 48 bin el bombası, 500 yangın bombası ve 330 binin üzerinde mermi bulundu.
Fransa, Belçika, İtalya ve İngiltere üzere ülkelerde de misal problemler var. 2021’de İngiltere’nin Exeter kentinde denetimli formda patlatılan bir tonluk Alman bombası, 250’den fazla binaya ziyan verdi. İtalya’nın Po Ovası’ndaki kuraklık ise eski patlayıcıları toprak yüzeyine çıkardı.
Küresel bir sorun
Polonya ve Çekya da savaş kalıntılarından önemli biçimde etkileniyor. Polonya’nın Swinemünde kentinde 2020 yılında beş tonluk bir “Tallboy” bombası etkisiz hâle getirildi. Çekya’da ise bomba imha operasyonları sırasında meydana gelen kimi patlamalar mevtle sonuçlandı.
Bir başka tehlikeli bölge de Balkanlar. Bölge ülkelerindeki tehlikede 1990’lı yıllardaki savaşlardan kalma mühimmat nedeniyle sürüyor. Vietnam’da ise hâlâ her yıl onlarca kişi ABD’nin attığı misket bombaları yüzünden hayatını kaybediyor. Laos’ta 80 milyondan fazla patlamamış bomba ve mühimmatın bulunduğu varsayım ediliyor.
Suriye, Irak ve Gazze üzere çatışma bölgelerinde de çok sayıda “serseri” mayın ve el imali patlayıcı, halkın güvenliğini tehdit etmeye devam ediyor.
Misket bombaları, mayın ve mühimmat kalıntıları savaş bölgelerinde vefat saçıyorFotoğraf: MOHAMMED ZAATARI/AP/picture alliance
İmha teknolojisi gelişiyor, risk büyüyor
Almanya’da bu cins savaş kalıntılarının büyük kısmı “müttefik bombaları” olduğundan, mali yük eyaletlerin omzunda. Yalnızca Kuzey Ren Vestfalya eyaletinde bu kalem için yılda yaklaşık 20 milyon euro harcanıyor. Federal hükümet, sırf Nazi devrine ilişkin savaş kalıntıları için sorumluluk üstleniyor.
Gelişen teknoloji sayesinde bomba imha süreçleri daha inançlı hâle geldi. 1990’lı yıllarda bomba imha uzmanları tetiği elle sökerken, günümüzde bu süreç, uzaktan kumandayla çalışan yüksek basınçlı imha sistemleriyle yapılıyor. Bu, riski büyük ölçüde azaltıyor.
Ancak vakitle bombaların içindeki kimyasallar değişiyor; bu da patlama riskini ve imha zorluğunu artırıyor. Uzmanlara nazaran, Almanya topraklarında hâlâ on binlerce patlamamış bomba bulunuyor.
Ukraynalı bir asker tarlada mayın arıyorFotoğraf: Andriy Andriyenko/SOPA Images/Sipa USA/picture alliance
Mayın ve misket bombası tarlası Ukrayna
Ukrayna’da durum daha da vahim. Rusya’nın işgali sonrası ülke, büyük oranda mayınlar, misket bombaları ve patlamamış mühimmatla doldu. Ülke topraklarının yaklaşık dörtte birinin, bu tehditle karşı karşıya olduğu iddia ediliyor.
Ukrayna’da şimdiye kadar 500 binin üzerinde patlayıcı imha edildi. Lakin milyonlarcası hâlâ toprağın altında. Bomba ve mayın kalıntıları nedeniyle çok sayıda sivil ölüyor, tarım yerleri kullanılamıyor. Bu da ülkenin besin üretimini ve iktisadını derinden etkiliyor. Savaş sona erse bile, patlayıcıları temizleme süreci onlarca yıl sürebilir.
Köln’deki bomba imhası yalnızca lokal bir olay değildi. Savaşın miras bıraktığı patlamamış bomba ve mühimmatlar, sırf Almanya’nın değil, tüm dünyanın ortak sorunu. Gazze’den Laos’a Almanya’dan Ukrayna’ya kadar toprağın altındaki bu “sessiz tanıklar” geçmişin ve bugünün çatışmalarını hatırlatıyor.
DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?
