Türkiye’de yaz meyveleri el yakacak
Türkiye’de çiftçiler, yaklaşan 14 Mayıs Dünya Çiftçiler Günü’ne buruk girecek. Şubat, Mart ve Nisan aylarında Türkiye genelinde 34 vilayette yaşanan don olayları yaklaşık 15 çeşit meyvenin üretimine ağır ziyan verdi.
DW Türkçe’nin konuştuğu üretici ve komiteciler, Türkiye’de vatandaşların yaz aylarında elmadan eriğe, kirazdan armuta pek çok eseri bulmakta zorlanacağını tabir ediyor. Dal temsilcileri, bu yaz meyve fiyatlarının en az yüzde 50 zamlanacağını, kimi eserlerdeki fiyat artışının da yüzde 100’ü bulabileceğini lisana getiriyor.
“Son 30 yılın en kötüsü”
Son üç ayda Türkiye’nin ziraî üretiminin önde gelen merkezlerinden Çukurova, Ege ve Karadeniz’de yaşanan don afetleri meyve üretimine darbe vurdu. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, yaptığı açıklamada bilhassa 10-12 Nisan tarihlerinde kimi bölgelerde son 30 yılın en düşük sıcaklık kıymetlerinin kaydedildiğini vurgulamış ve “Bu olumsuz hava şartları sonucu, maalesef 2014’te yaşanan büyük zirai don olayından sonra tarihimizin en büyük zirai don olaylarından birini yaşadık” sözlerini kullanmıştı. Ortaya çıkan tablo Bakan Yumaklı’nın sözlerini doğrular nitelikte.
Antalya, Türkiye’nin en fazla yaş meyve-sebze üretimi ve ihracatını yapan kenti olarak öne çıkıyor. Burada on binlerce çiftçi geçimini bu alandan sağlıyor. DW Türkçe’ye konuşan Antalya Toptancı Hali Komisyoncuları Derneği Başkanı Nevzat Akça, “Örtü altı seracılıkta, yayla bölgelerinde meyve kalmadı. Maalesef bu yıl meyve yok üzere bir şey. Türkiye’nin bu yaz ucuz meyve yeme bahtı kalmadı. Üretici çok sıkıntı durumda kaldı” diyor.
Fiyatının büyük oranda artması beklenen tarım eserlerinden biri de domatesFotoğraf: DW/U. Danisman
“Fiyatlar en az yüzde 50 zamlanacak”
Özellikle elma, armut, erik, kiraz ve kayısı üzere yaz aylarında çok tüketilen meyve çeşitlerinin ağır ziyan gördüğünü kaydeden Nevzat Akça, “Tam çiçeklenme periyodundaki meyvelerin hepsi gitti. Kimi eserlerde yüzde 100’e varan fakat ortalamada en az yüzde 50 eser kaybımız var. Yani diyebiliriz ki yaz aylarında meyveler en az yüzde 50 zamlanacak. Üretimdeki meseleler nedeniyle gelecek yıllar için de kaygılıyız” diye konuşuyor.
Domates fiyatları örneğini veren Akça, “Şu an halimizde domatesin kg fiyatı 15 ila 30 TL ortasında değişiyor. Bu eser İstanbul’a gittiğinde fiyatı en az 50 TL olacak” ihtarında bulunuyor.
Türkiye pek çok meyvede dünya lideri
Don afetinin yarattığı zararın ihracatı da olumsuz etkileyeceği belirtiliyor. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre Türkiye, fındık, kiraz, incir ve kayısı üretimi ve ihracatında dünyada başkan pozisyonda bulunuyor.
Dünyada fındık üretiminin yüzde 67’sini, kirazın yüzde 26’sını, incirin yüzde 27’sini ve kayısının yüzde 23’ünü tek başına sağlayan Türkiye, bu eserlerin üretiminde dünyada birinci sırada yer alıyor.
Türkiye’nin geçen yılki toplam yaş meyve ve zerzevat ihracatı 3,4 milyar doları aştı. Bu periyotta sırf narenciye ihracatı 1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşirken taze meyve ihracatı ise 1 milyar 350 milyon dolar oldu.
Türkiye’nin toplam meyve-sebze mamülleri ihracatı ise 2,7 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. Bu ihracat içerisinde üzüm, kayısı ve incir üzere kuru meyve ve mamülleri 1,8 milyar dolar olurken, tek başına fındık ve mamulleri ihracatı ise 2,6 milyar doları geçiyor.
TZOB Genel Başkanı Şemsi BayraktarFotoğraf: privat
“Meyveler tezgaha gelemedi”
Şubat, Mart ve Nisan aylarına yayılan don olayları nedeniyle meyve üretiminde önemli bir kayıp yaşandığını tabir eden Akdeniz Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Lideri Ferhat Gürüz, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Özellikle sert çekirdekli dediğimiz şeftali, nektarin, kayısı, kiraz, elma üzere eserlerde şu an hasarı net görebiliyoruz. Bu meyveler tezgâhlara gelemedi. Narenciye çeşitlerinde de yeniden önemli bir hasar olduğu belirtiliyor lakin net tabloyu lakin Haziran başı üzere görebileceğiz” sözlerini kullanıyor.
Donun vurduğu meyve çeşitlerinin ihracatında da 2025 yılında önemli kahır yaşanması bekleniyor. Bilhassa sert çekirdekli meyveler ve narenciye ihracatında değerli kayıplar yaşanabileceğini tabir eden Ferhat Gürüz, “Ürün çok az çıkacağından ihracatta fiyatlar yükselecek. Yaz meyvelerinde kesin kaybımız olacak. İhracatımız kesinlikle düşecek. Birtakım eserlerde muhtemelen iç piyasayı lakin karşılayabileceğiz” diyor. Kimi kesim temsilcilerine nazaran ihracat kaybı 1 milyar doları bulabilir.
Fındık da ziyan gördü
Türkiye’nin üretim ve ihracatta dünya lideri olduğu fındık da don afetinden ağır etkilenen eserlerden biri oldu. Ortaya çıkan ziyan eser fiyatlarına da süratle yansıdı. Değerli fındık üretim merkezlerinden biri olan Sakarya’da zirai don öncesinde 120 TL olan kabuklu fındık kilogram fiyatı, 5 Mayıs prestijiyle 185 TL’ye kadar çıkmış durumda.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, 9 Mayıs’ta, Düzce’nin Akçakoca ilçesine bağlı Kurukavak köyünde zirai dondan etkilenen fındık bahçelerini ziyaret ederek üreticilerle bir ortaya geldi. Donun yarattığı hasar ile ilgili DW Türkçe’ye konuşan TZOB Başkanı Bayraktar, Ordu, Trabzon ve Giresun üzere bölgelerdeki yüksek rakımlı bahçelerde zararın yüzde 100’lere yakın olduğunu kaydediyor.
Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Hasan Murat KapıkıranFotoğraf: privat
“Çiftçi sayısı her geçen yıl azalıyor”
Don ve kuraklık üzere tabiat olaylarına üretim maliyetlerindeki artışlar da eklenince Türkiye’de çiftçi sayısının her geçen yıl azaldığına işaret eden Şemsi Bayraktar, “2021 yılında Toplumsal Güvenlik Kurumu’na kayıtlı çiftçi sayısı 1 milyon iken 2024 yılında bu sayı 411 bine kadar düştü. Bu sayı gelecek yıllarda daha da düşecek” diyor.
Türkiye’de çiftçilerin ortalama yaşının 59’a çıktığını, 2025 sonu prestijiyle 60’ı göreceğini anlatan Bayraktar, “Gençlerimiz tarımda çalışmak istemiyor, bu bölümde kalmak istemiyor. 18-32 yaş ortasındaki çiftçilerimizin oranı şu an yüzde 5. Bu ne demektir? Gençler tarımda kalmıyor, göç ediyor, gittikleri yerde de büyük maaşlara falan çalışmıyorlar. Hiç olmazsa genç çiftçilerimizin toplumsal güvenlik primlerinin devlet tarafından ödenmesi, çiftçilerimizin kırsalda kalması için bir münasebet olabilir” diye konuşuyor.
“Yanlış siyasetler afeti büyüttü”
Peki yaşanan don olaylarından daha az etkilenmek mümkün müydü?
DW Türkçe’ye konuşan Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Hasan Murat Kapıkıran, bu soruya “Don her yerde olabilir lakin bu çapta bir afete dönüşmesi, tarımdaki siyaset yetersizliklerinden kaynaklanıyor” cevabını veriyor. İklim değişiminin 40 yıldır dünya gündemini olduğunu hatırlatan Kapıkıran, Türkiye’de ise hala iklim krizine dönük dengeli tarım siyasetlerinin hayata geçirilmediğini tabir ediyor. “Oysa iklim değişikliğinin yarattığı yeni gerçeklere uygun bir eser deseni ve üretiminin desteklenmesi gerekiyor” diyen Murat Kapıkıran, Türkiye üzere farklı mevsimlerin bir ortada yaşandığı bir coğrafyada hem don olaylarının hem de kuraklığın önemli bir tehdit haline geldiğine vurgu yapıyor.
DW Türkçe’ye nasıl manisiz erişebilirim?
