AfD’ye resmen “aşırı sağcı” denilmesi ne anlama geliyor?

Almanya’da iç istihbarattan sorumlu Anayasayı Muhafaza Teşkilatı’nın (BfV) siyasi parti Almanya için Alternatif’i (AfD)”kesin olarak çok sağcı” bir oluşum olarak sınıflandırması Alman siyasetini sarstı.

Almanya’da 23 Şubat’ta yapılan erken genel seçimlerde oyların yüzde 20,6’sını alarak Federal Meclis’teki ikinci en büyük güç hâline gelen AfD, son devirlerde yapılan birtakım anketlerde ise birinci sıraya yükselmiş görünüyor.

Peki kelam konusu karar ne manaya geliyor?

İç istihbarat kurumunun kararı neye dayanıyor?

Anayasayı Muhafaza Teşkilatı’nın vazife alanı sadece iç güvenliği ilgilendiren casusluk ya da terör tehditleri ile sonlu değil. Misyonu tıpkı vakitte özgürlükçü-demokratik anayasal sisteme karşı tehdit oluşturan yapılanmaları erken kademede tespit etmek olan BfV, bu çerçevede insan onuruna, demokrasiye ve hukuk devletine karşı telaffuz ve hareketleri yakından izliyor ve kıymetlendiriyor.

BfV’nin AfD’yi gözlemlemesinin nedeni de tamı tamına bu. Partinin “kesin çok sağcı” olarak sınıflandırılmasının temelinde, Müslümanlar başta olmak üzere göçmenlere yönelik açıkça sarf ettikleri genelleyici, aşağılayıcı ve dışlayıcı sözler yatıyor.

AfD, Türkiye kökenliler de dahil göçmenlere karşı sık sık ırkçı sözler sarf etmiş bir parti. AfD parti kurultaylarının alışık olduğu “Almanya Almanlarındır, yabancılar dışarı” sloganları, partinin göçmen ve Türk aykırısı duruşunu gözler önüne seriyor. AfD’li kimi siyasetçilerin geçmişte yaptığı açıklamalar ise hâlâ hafızalarda.

2017 yılında devrin AfD Meclis Grup Başkanı Alexander Gauland, Federal Hükümetin Uyumdan Sorumlu Devlet Bakanı Aydan Özoğuz için “Anadolu’ya gönderir, bertaraf ederiz” demiş ve bu kelamlarıyla büyük reaksiyon toplamıştı.

Türk kökenlileri amaç alan bir öteki açıklama da, 2018 yılında AfD’li siyasetçi Andre Poggenburg’dan gelmişti. Poggenburg, Türkleri “kimyon tacirliği yapan deve güdücüsü” olarak nitelendirmiştiFotoğraf: picture-alliance/dpa/S. Kahnert

Kararın dayandığı rapor ne diyor?

Hristiyan Demokrat Birlik’ten (CDU) milletvekili olmak için misyonundan istifa eden lakin seçilemeyen eski BfV Başkanı Thomas Haldenwang, AfD’ye ait karara destek olan raporu aslında geçen yıl tamamlamayı planlıyordu. Fakat erkene alınan Federal Meclis seçimleri ve Haldenwang’ın Aralık ayında vazifeden ayrılması nedeniyle takvim değişti.

Şu anda kurum, Lider Yardımcıları Sinan Selen ve Silke Willems tarafından yönetiliyor. Son periyotta AfD’nin değerlendirmeye alındığı raporun siyasi açıdan uygun bir zamanlama için saklanıp saklanmadığı konusunda birçok spekülasyon yapılmıştı.

Söz konusu rapor aslında kamuya açık değil. Rapor yalnızca İçişleri Bakanlığı ve eyaletlerdeki güvenlik üniteleriyle paylaşıldı. Fakat geçmişte de olduğu üzere bilgiler ve evraklar kamuoyuna sızdı. AfD’yi “şüpheli vaka” olarak sınıflandıran 2021 tarihli BfV raporu da netzpolitik.org tarafından yayımlanmıştı.

Sınıflandırma öncesi hazırlanan ve yaklaşık bin 110 sayfadan oluşan kapalı rapor, AfD’nin bilhassa mültecilere ve göçmenlere karşı sistematik bir kışkırtma yürüttüğü tespitinde bulunuyor. Rapor, partili yetkililerin bu söylemleri sadece parti içi yazışmalarda değil, kamuya açık konuşmalarda ve toplumsal medyada da lisana getirdiğini ortaya koyuyor. “Sınır dışı etmek konut yaratır” ya da “Bu ülkedeki her yabancı fazladır” üzere tabirler örnek olarak veriliyor.

AfD bu durumda yasaklanabilir mi?

Karar, AfD’ye yönelik yeni bir yasak sürecini gündeme taşısa da rastgele bir otomatik sonuç doğurmuyor. AfD’nin yasaklanabilmesi için Alman Federal Meclisi, parlamentonun üst kanadı Eyalet Temsilciler Meclisi yahut federal hükümetten Federal Anayasa Mahkemesi’ne müracaatta bulunulması gerekiyor. BfV’nin bu kararının da bu türlü bir müracaatın yerini güçlendirebileceği iddia ediliyor.

AfD’nin yasaklanmasına ait toplumsal talepler yıllardır dillendirilse de bu hususta şimdiye dek tek bir somut adım atıldı. Ocak ayında, o periyot CDU milletvekili olan Marco Wanderwitz tarafından başlatılan, AfD’nin yasaklanmasına yönelik bir müracaat teşebbüsü, Federal Meclis’te kâfi dayanak bulunamadığı için başarısızlıkla sonuçlandı.

Görev mühleti sona ermekte olan Başbakan Olaf Scholz da kelam konusu talepler konusunda temkinli davranıyor. Scholz, “Bu aceleye getirilecek bir problem değil” dedi. Muhalefetteki Sol Parti’nin Meclis Grup Başkanı Heidi Reichinnek ise AfD’nin yasaklanması için “her şeyi” yapacaklarını söyledi. Yasağa temkinli yaklaşılması gerektiğini düşünenlerin ana argümanı, böylesine bir yasağın AfD’yi daha da güçlendirmekten öteki bir işe yaramayacağı çekincesi.

Devlet yardımları kesilebilir mi?

2017 yılında yapılan bir Anayasa değişiklikliğiyle anayasal tertibe karşı tehdit oluşturan partilerin devlet yardımlarından yoksun bırakılmasının önü açıldı. Buna nazaran, “hedefleri ya da destekçilerinin davranışları özgürlükçü demokratik temel nizamı zayıflatmaya, ortadan kaldırmaya ya da Almanya Federal Cumhuriyeti’nin varlığını tehlikeye atmaya yönelik olan partilerin” devlet bütçesinden finansman alması engellenebiliyor.

Şimdiki ismiyle “Memleket”, o dönemki adıyla Nasyonal Demokrat Parti (NPD) olan Neonazi partisine yönelik 2024’te alınan emsal bir kararla, bu çeşit partilerin kamu fonlarından yararlanması engellenmişti. BfV’nin verdiği yeni kararla birlikte, teorik olarak AfD için de bu istikamette adımlar atılması mümkün.

AfD için sonuçları ne olacak?

AfD büyük olasılıkla, geçmişteki BfV sınıflandırmalarda da olduğu üzere bu karara da itiraz edecek. Bunun sonucunda mahkemeler, partinin Anayasa’nın temel unsurlarına ne ölçüde alışılmamış davrandığını incelemek zorunda kalacak ve son kelamı söyleyecek.

Kararı sert bir lisanla eleştiren AfD eş Genel Liderleri Alice Weidel ve Tino Chrupalla, bunun “Alman demokrasisine ağır bir darbe” olduğunu söyledi. Partilerinin hükümet değişikliğine kısa bir müddet kala kamuoyunda itibarsızlaştırıldığını ve kriminalize edildiğini belirten Weidel ve Chrupalla, “Bu durum, demokratik irade oluşum sürecine yönelik açıkça siyasi emelli bir müdahaledir” dedi. Weidel ve Chrupalla, AfD’nin BfV kararına karşı hukuksal düzlemde gayret etmeyi sürdüreceklerini kaydetti.

AfD 23 Şubat akşamı, elde ettikleri seçim muvaffakiyetini bu türlü kutlamıştı. Yaklaşık iki aylık süreçte AfD ikincilikten birinciliğe yükselmiş durumdaFotoğraf: Julian Stratenschulte/dpa/picture alliance

AfD’nin suçlamalarını geri çeviren İçişleri Bakanı Nancy Faeser ise raporda rastgele bir “siyasi etki” mevcut olmadığını savundu.

Kararın AfD’ye oy kaybettirip kaybettirmeyeceği ise belgisiz. Partinin doğu eyaletleri olan Thüringen, Saksonya ve Saksonya-Anhalt’taki teşkilatları hâlihazırda “kesin çok sağcı” olarak sınıflandırılmış lakin bu durum seçim sonuçlarını önemli biçimde etkilememişti. Fakat kararın tesiri AfD’nin doğuya nazaran daha zayıf olduğu batı eyaletlerinde daha farklı olabilir. Alman siyasetinde tepeye çıkmayı başaran AfD’nin, kelam konusu karar nedeniyle kan kaybedip kaybetmeyeceği gelecek gün, hafta ve aylarda netlik kazanacak.

BfV’nin kararı tıpkı vakitte, partinin memur olan üyeleri için de net bir risk oluşturuyor. Parti üyeliği, otomatik olarak memuriyetten atılmak için kâfi bir münasebet teşkil etmese de, Anayasa’ya bağlılığın hukuksal olarak sorgulanması için bir vesile olabiliyor. Fakat her ferdi olayın başka değerlendirildiğini unutmamak gerekiyor.

AfD Türklerin oyuna da talip

AfD’nin tüm göçmen aksisi telaffuzlarına karşın son yıllardaki seçim kampanya süreçlerinde Türkiye kökenli seçmenlerin takviyesini almaya yönelik iletileri da dikkat çekti.

Partinin 2024 Avrupa Parlamentosu seçimlerindeki liste başı adayı Maximilian Krah, toplumsal medyada paylaştığı bir görüntüde “Almanya’daki Türkler AfD’ye oy vermeli” sözünü kullanmış, Türklerin “daha fazla göçü engelleyen bir partiye takviye vermesi gerektiğini” savunmuştu.

Aynı yıl 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı vesilesiyle yayınladığı “Daha güçlü bir Alman-Türk dostluğu için!” başlıklı bir diğer görüntüde ise Krah, “Eski dostlarımızı, Türkleri hatırlamamız gerekiyor” demişti. Krah, “Solingen’deki terör saldırısının akşamında Türk arkadaşlarımla oturuyordum. Almanya’nın içinde bulunduğu durumla ilgili olarak gözlerindeki kaygıyı gördüm” demiş ve Afgan ve Suriyeli göçmenlerin hudut dışı edilmesini talep etmişti.