Ramazan’da kim nasıl sofra kuracak?

Müslümanlarca rahmet ayı olarak kabul edilen Ramazan başlıyor. Lakin her yıl Ramazan ayında olduğu üzere bu yıl da besinde fahiş fiyat artışı sorunu gündemde. Sofralar tekrar her zamankinden daha değerliye kurulacak.

Türkiye’de besin enflasyonu resmi datalara nazaran yüzde 41,76 düzeyinde. Minimum fiyatın açlık hududunun altında kaldığı, ülkede alım gücünün giderek düştüğü biliniyor.

Ticaret Bakanlığı ise her ramazan devrinde besin kontrollerini artırıyor. Pekala tahlil ne?

Fiyatlar ne kadar arttı?

Tüketici Birliği Federasyonu Market endeksi Çalışma Kümesi, Ramazan’da en çok tüketilen 36 besin eser kümesinin son bir yıldaki fiyat değişimini ele aldı. Yapılan araştırmaya nazaran 36 besin eser kümesinde geçen yıl Ramazan ayından bugüne fiyatlar yüzde 48,52 arttı. Geçen yıl yaklaşık 4 bin 260 TL ile alınabilen bu eserler için bu yıl 6 bin 327 TL gerekiyor.

Çalışmaya nazaran fiyatı en çok artan beş eser yaklaşık yüzde 74 ile kahve, yüzde 73 ile çikolata, yüzde 61 ile kuru soğan ve ayçiçek yağı, yüzde 56 ile Türk kahvesi oldu.

Türkiye Fırıncılar Federasyonu Başkanı Halil İbrahim Balcı ise İstanbul’da 250 gram Ramazan pidesinin fiyatının 20 TL olacağını açıkladı. Pidenin gramajı 2013’te 300’den 250’ye düşürülürken fiyatı 10 TL’ye yükseltilmişti. Geçen yıl ise 250 gram pide İstanbul’da 15 TL’ye satılıyordu. Bu bir yılda yüzde 34’lük fiyat artışına işaret ediyor. Son beş yılda ise fiyatın beşe katlandığı görülüyor.

Ramazan ayının yaklaşmasıyla birlikte marketler de Ramazan erzak paketlerini satışa sundu. İçerdiği eserler ve eser sayısına nazaran paketlerin fiyatları 370 liradan başlayıp 800 liraya kadar çıkıyor.

Ramazan sofralarının vazgeçilmezi olan iftariyelikler de el yakıyor. İstanbul Mısır Çarşısı’nda pastırmanın kilosu 2 bin 200 TL, hurmanın kilosu 500 TL, zeytinin kilosu 300 TL’yi buluyor.

Ramazan alışverişi bu yıl daha da değerlendi.Fotoğraf: ANKA

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) ise marketlerdeki 39 eserin fiyatını geçen yıl Ramazan öncesi fiyatlarla karşılaştırdı. Buna nazaran marketlerde 39 eserin 36’sında fiyat artışı gerçekleşti. Markette en fazla fiyat artışı yüzde 160,2 ile beyaz lahanada görüldü.

İftar menüsü 6 bin liraya

Beyaz lahanadaki fiyat artışını yüzde 94,1 ile kabak, yüzde 80,9 ile limon, yüzde 62,5 ile yumurta izledi. Kuzu etinin fiyatı yüzde 30 artışla 788,4 TL, tavuk eti yüzde 36 artışla 100,3 TL, beyaz peynir yüzde 25,5 artışla 281,4 TL, kaşar peynir yüzde 23 artışla 360 TL, tereyağı yüzde 24 artışla 413 TL oldu.

Ramazan iftar menü fiyatlarında da geçen yıla nazaran yüzde 30 ile yüzde 50 ortasında bir artış var.

İstanbul’da içeriğe ve yere nazaran farklılık gösteren menü fiyatları 6 bin TL ile 550 TL ortasında değişiyor.

“Sorunların temeli üretim eksikliği”

DW Türkçe’ye konuşan TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, her Ramazan ayında kâfi, sağlıklı, ucuz besine erişme problemlerinin yaşandığını, lakin bu sıkıntıların sırf tüketimde fiyat kontrol baskınları ile ötelendiğini belirtiyor.

Bu nedenle kalıcı bir tahlil üretilemediğini söyleyen Suiçmez, üretimdeki yapısal sıkıntılar çözülmeden fiyat artışlarının önüne geçilemeyeceğini, kamuoyunda tekrar eden “günah keçisi bulma” algısıyla bu sürecin yönetilemeyeceğini vurguluyor.

Tarımın tabiat şartlarına bağlı, bitkisel ve hayvansal üretimin bütününde korunması gereken çok boyutlu stratejik bir bölüm olduğunu belirten Suiçmez’e nazaran sorun sırf çıkarcılık üzerinden ticari bir sıkıntı değil.

“Tarımsal takviyeler yetersiz”

Eğer gerekli tedbirler alınırsa, üretim, tedarik zinciri ve tüketim kademelerindeki meselelerin çözülebileceğini düşünen Suiçmez, “Ancak son devirde çıkarılan yeni mevzuatlar, uygulanabilirlikten uzak şekilsel üretim planlaması, kontratlı üreticilik ve zorla ekilmeyen yerleri kiralama üzere yaklaşımlar tahlil üretmekten uzak” diyor.

Bu yıl için 135 milyar TL olarak açıklanan ziraî dayanakların yetersiz olduğuna ve üreticiye geç ödendiğine dikkat çeken Suiçmez, çiftçilerin artan borç yükü ve baskılanan eser alım fiyatlarının üretimde önemli problemler yarattığını tabir ediyor. Çiftçilerin enflasyonun sorumlusu olarak gösterilmesinin adaletsiz bir yaklaşım olduğunu vurgulayan Suiçmez, “Özellikle Şubat 2025 sonunda Akdeniz vilayetlerinde açık alan ve seralarda yaşanan önemli don hasarının, üretim kayıplarına ve Ramazan ayında besin arzında zahmetlere yol açacağını görmek gerekiyor” diye ekliyor.

Gıda fiyatlarının temelinde üretim meselelerinin yer aldığını belirten Suiçmez, kamu kontrolünün kâfi ve aktif olmadığı sürece fiyat artışlarının sırf ramazan ayında değil, yılın her periyodunda devam edeceği görüşünde. Suiçmez, “Üretim iktisadı güçlendirilmeden, kâfi ve faal kamu kontrolü sağlanmadan, ramazan ayında da başka aylarda da besin fiyatlarındaki artışın önüne geçmek mümkün olmayacak” sözlerini kullanıyor.

Sağlık değil bütçe ön planda

DW Türkçe’ye konuşan Tüketici Birliği Federasyonu Market Endeksi Çalışma Grubu Başkanı Bingül Ceviz ise geçen yıl Ramazan ayından bu yana 36 eser fiyat artışının yüzde 48’i geçtiğini belirterek bu oranın resmi bilgilerin üzerinde olduğunu hatırlatıyor. Ceviz, “Tüketicinin sofrasındaki gerçek enflasyon, resmi bilgilerin ötesine geçmiştir” diyor.

Ramazan öncesinde 36 besin eserinin fiyatlarındaki artış yüzde 48’i geçtiFotoğraf: ANKA

Tüketicinin Ramazan ayında sağlıklı beslenerek ibadetini yerine getirmek yerine, temel besin eserlerinin bütçeye tesirini hesaplamak zorunda kaldığını belirten Ceviz, iktisat idaresinin enflasyonun suratını kesme vaadinin gerçeği yansıtmadığı görüşünde. Ceviz, “Sağlıklı beslenmek her insanın en temel hakkıdır. Fakat, artan fiyatlar nedeniyle birçok tüketici için bu hak erişilemez hale gelmiştir” tabirlerini kullanıyor.

Fahiş fiyat artışlarına karşı uyarı

Özellikle Ramazan ayı öncesinde fırsatçılık yaparak tüketicinin alım gücünü sömürmeye çalışan satıcılara karşı dikkatli olunması gerektiğini vurgulayan Ceviz, vatandaşlara Haksız Fiyat Artışı (HFA) taşınabilir uygulaması üzerinden şikayette bulunmaları davetinde bulunuyor. “Ulaşılamayan gıdayı satmak ne tüketiciye ne de satıcıya yarar sağlar” diyen Ceviz, tüketicilerin haklarını korumak için şuurlu hareket etmeleri gerektiğini vurguluyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?