Gelsenkirchen: Almanya’nın en yoksul kentinde seçimin nabzı

Gelsenkirchen, Almanya’nın batısındaki Ruhr Bölgesi’nde yer alan bir personel kenti. Her dört çalışandan birinin toplumsal yardımla geçinebildiği kentte, kişi başına ortalama yıllık gelir 18 bin euronun altında. Bu, Almanya’da kentler bazında en düşük gelir düzeyi manasına geliyor.

Şehirdeki işsizlik oranı yüzde 14’ün üzerinde. Bu kategoride de Gelsenkirchen, ülke genelinde başı çeken kentler ortasında. Ülke genelindeki işsizlik ortalaması ise yüzde 6 civarında.

Gelsenkirchen, giderek daha fazla hayal kırıklığına uğrayan seçmenlerin yaşadığı bir kent. Bu nedenle evvelden işçi dostu Toplumsal Demokrat Parti’ye (SPD) oy veren birçok kişi, artık çok sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisine yöneliyor.

Yükseliş trendindeki AfD, 2024 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde kentteki oyların neredeyse yüzde 22’sini alarak yalnızca bin 600 oy farkla ikinci olmuştu. Bu tablo ışığında AfD’nin genel seçimlerde Gelsenkirchen’de direkt bir sandalye kazanması sürpriz olmayacak.

Yapısal Dönüşüm: Değişim için yiğit olunmalı

Ancak Gelsenkirchen her vakit fakir bir kent değildi. Bir vakitler, endüstrileşmenin cazibe merkezlerinden biriydi. Almanya’daki güç dönüşümü sonrası kömür madeni yataklarının değerini yitirmesiyle kent cazibesini yitirdi.

Eski bir maden ocağının bulunduğu Nordsternpark bölgesinde yaşayan 79 yaşındaki Reinhold Adam, Gelsenkirchen’in geçmişini, iniş ve çıkışlarını en güzel bilen şahısların başında geliyor.

Kentte çok sağın yükselişinden şikayetçi olan ve buna karşı mücedele eden Adam, genç yaşta madende çalışmaya başlamış, madencilik eğitimi almış ve daha sonra elektrikçi olarak maden ocağında yıllarca vazife yapmış. Bugün, eski Nordstern maden alanında rehberlik yapıyor. Buraya Kanada, Japonya ve Avustralya üzere uzak ülkelerden bile ziyaretçi geliyor.

DW’ye konuşan Adam, madencilerin dayanışmasını anlatırken birçok kişinin duygulandığını söylüyor:

“Rehberliklerimde beşerler bana, madenciliğin ruhunu hissettiklerini söylüyor.”

Adam, Gelsenkirchen’in geleceği için ise umudunu kaybetmiyor:

“Nordstern, yapısal dönüşümün başarılı olabileceğinin en düzgün örneği. 1997’de burada Almanya Bahçecilik Fuarı düzenlendi ve 1,6 milyon ziyaretçi ağırlandı. İki yıl içinde Memleketler arası Bahçecilik Standı de burada olacak. Nordstern hâlâ yaşıyor, fakat farklı bir biçimde. Değişimi kabul etmeli, ileriye umutla bakmalı ve yürekli olmalısınız.”

Enerji üretimi ve kullanımı açısından yapısal dönüşüm, Almanya’da şu manaya geliyor: Kömür kullanımı artık geçmişte kaldı. Hizmet dalı, eğitim ve yenilikçi projeler geleceği temsil ediyor. Nordsternpark’ta da misal bir değişim var. 100 hektarlık eski sanayi bölgesi, artık her yıl 200 bin ziyaretçiyi çeken büyük bir yeşil alan haline geldi. Tırmanma parkı, amfi tiyatro ve 83 metre yüksekliğindeki müşahede kulesi, pek çok ziyaretçinin ilgisini çekiyor.

Reinhold Adam, insanlara kent görünümünü gösterdiğinde birçoklarının Gelsenkirchen’in bu kadar yeşil olmasına şaşırdığını söylüyor. AfD’nin son yıllarda burada başarılı olmasına ise bir türlü mana veremiyor:

“Ruhr Bölgesi’ndeki insanların en büyük gücü her vakit dayanışmaydı. Madenciler için bu, hayatta kalmanın temeliydi. Ancak ne yazık ki bu ruh kayboldu. Evvelden tahlil ararken artık öncelikle hatalı aranıyor. Her şeyi devletten bekleyemeyiz, kendimiz harekete geçmeliyiz.”

Ekonomik mucize kentinden yoksulluğun başkentine

Gelsenkirchen’in olumsuz imajından kurtulması için Reinhold Adam üzere daha fazla azimli ve olumlu düşünen beşere ihtiyacı var. Belediye Başkanı Karin Welge, beş yıldır kentin berbat imajını değiştirmek için çalışıyor. “Muhtemelen Almanya’daki en sıkıntı belediye başkanlığı vazifelerinden birine sahibim” diyen Welge, DW mikrofonlarına şunları söylüyor:

“Gelsenkirchen, diğer hiçbir Alman kentine benzemeyen bir geçmişe sahip. Çok süratli bir halde zenginleşti ve gelişti. Lakin akabinde gelen yapısal çöküş, kente büyük bir darbe vurdu. 1960’tan evvel neredeyse 400 bin nüfusumuz vardı. Yapısal dönüşümle birlikte bu sayı büyük ölçüde azaldı ve 2008 mali krizi sırasında 258 bine düştü. Toplumsal sigortaya tabi istihdam alanlarının yarısını kaybettik.”

1950’lerdeki Batı Almanya ekonomik mucizesi sırasında kent süratle büyüdü. Polonya, İtalya ve Türkiye’den binlerce göçmen emekçi buraya akın etti. Kent, Avrupa’nın en kıymetli kömür merkezi haline geldi. 2008’e gelindiğinde ise Westerholt madeni kapandı ve kent gerilemeye başladı. Bugün Gelsenkirchen, birçok Alman kenti üzere finansal zorluklarla karşı karşıya. Fakat Almanya’daki seçim kampanyalarında bu husus neredeyse hiç tartışılmıyor.

Belediye Başkanı, yatırım eksikliğinin kendisini güç durumda bıraktığını söylüyor:

“Eyalet hükümeti bize, ‘Şu kadar harcayabilirsiniz, idarede ek insan çalıştıramazsınız ve yeni yatırımlarda bulunamazsınız,’ diyor. Meğer bir şeyler kırılmaya, bozulmaya başladığında, en çok o vakit yatırım yapmak gerekir. 2011’de belediye meclisine girdiğimde, Gelsenkirchen genelinde 17-18 milyon euro yatırım yapabiliyorduk. Bugün ise bu para küçük bir okul inşa etmeye bile yetmez. 1970’lerden beri burada tek bir okul dahi inşa edilmedi.”

AfD, kentteki problemlerden yararlanıyor

Welge, üç büyük sorunu olduğunu belirtiyor:

“80 binlik istihdam kaybı, yeni iş fırsatlarının olmaması ve eğitimde yetersiz finansman.”

2007’de Avrupa Birliği’nin (AB) doğuya genişlemesiyle Bulgaristan ve Romanya’dan düşük eğitim düzeyine sahip beşerler kente göç etti. Fakat bu şahısların ülkeye ahengi büyük ölçüde başarısız oldu. Evvelce madencilerin haklarını savunan SPD’nin seçimlerde yüzde 60 oy aldığı günler çoktan geride kaldı. AfD, kentteki kriz havasını kendi lehine kullanıyor.

Welge’ye nazaran, birçok kişi, artık kendini kentle özdeşleştiremiyor:

“Bazı vatandaşlar, ‘Burası artık benim Gelsenkirchen’im değil, burada kendimi konutumda hissetmiyorum’ diyor. Yıllarca başarılı bir entegrasyon kıssası anlatan kent, bugün bunun tam aksine dönüştü. Bu da radikal partilere alan açıyor. AfD, ‘Senin emekli maaşın yetmiyor fakat göçmenler buradan para kazanıyor’ diyerek insanları birbirine düşürüyor.”

“No-Go” bölgesinden “To-Go” bölgesine: Bochum Caddesi

Ückendorf semtindeki Bochum Caddesi, bu olumsuz algıya karşı uğraş edilen yerlerin başında geliyor. Burası, evvelden hata ve yoksullukla anılan bir “No-Go”, yani “gidilmemesi gereken” alanlar ortasındaydı. Bugün ise kafeleri, galerileri ve aktiflik yerlerine dönüştürülmüş kiliseleriyle Berlin’in tanınan cazibe merkezlerinden birini andırıyor.

Şehir araştırmacısı Frank Eckardt’a nazaran, Bochum Caddesi ve civarındaki dönüşüm epey umut verici:

“Burada yıllardır bir ümitsizlik hâkimdi. Beşerler, ‘Biz unutulduk, buraya yatırım yapılmıyor’ diye düşünüyordu. Lakin artık bu algı değişmeye başladı.”

Ancak Eckardt, Gelsenkirchen’in tamamı için şimdi tıpkı şeyin söylenemeyeceğini de vurguluyor:

“İnsanların ‘Buradan neden gideyim? Burası da şahane bir yer’ demesi için daha uzunca bir yol kat edilmesi gerekiyor.”

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?