Hava küresel ısınma yüzünden mi bu kadar soğuk?
İstanbul başta olmak üzere Türkiye’nin kuzey vilayetlerinde kar yağışı tesirli olurken Erzurum’da Cuma gecesi sıcaklıkların eksi 20 dereceye düşmesi bekleniyor. Pekala global ısınma yaşanıyorsa hava neden bu kadar soğuk?
Benzer sert kış şartlarının görüldüğü Kuzey Amerika’dan uzmanlar, soğuk havanın da global ısınmanın bir sonucu olabileceğini söylüyor.
Kutup girdabına dikkat
ABD Ulusal Hava Servisi hafta boyunca “hayati tehlike oluşturabilecek” kadar düşük sıcaklıklar görüleceği ikazında bulundu. Bilhassa kuzey eyaletler Montana, North Dakota ve Minnesota’da eksi 40 santigrat dereceler bekleniyor. Bu ABD’de yılın birinci soğuk hava dalgası değil. Ocak ayında ABD Başkanı Donald Trump’ın geleneksel olarak Kongre binası önünde yapılması planlanan yemin merasimi çok soğuk yüzünden kapalı alana taşınmıştı.
İklim değişikliği sonucu birtakım bölgeler başkalarına nazaran daha süratli ısınıyor; örneğin 2022’de Nature mecmuasında yayınlanan bir çalışmaya nazaran kuzeydeki Arktik bölgesinin ısınma suratı dünya ortalamasından dört kat daha fazla. Bu duruma “Arktik amplifikasyonu” ismi veriliyor.
İklim değişikliğinin çok hava olaylarına tesirini araştıran World Weather Attribution’un 2022 raporuna nazaran Avrasya ve Kuzey Amerika’daki çok kış şartları Arktik amplifikasyonu ile irtibatlı olabilir. Bu alandaki çalışmalar görece yeni olsa da bilim insanlarının tespitleri özetle şöyle:
Normalde kuzeydeki soğuk hava ile güneydeki sıcak hava ortasındaki basınç farkı gezegeni batıdan doğuya kesen daima rüzgarlara neden olur ve bu hava akımı soğuk havayı kuzeye hapseder. Bu duruma kutup girdabı ismi veriliyor. Fakat kuzeydeki süratli ısınma iki hava kütlesi ortasındaki sıcaklık farkını azaltırken rüzgarlar da güçsüzleşiyor. Zayıflayan kutup girdabı kuzeydeki soğuk havanın daha güneye inebildiği ani dalgalanmalara müsaade veriyor.
Yoğun kar yağışı, Avrupa’nın pek çok ülkesinin akabinde Türkiye’de de tesirli olduFotoğraf: DHA
İklim değişikliği ağır kar getirebilir
ABD’nin en saygın üniversitelerinden Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde misyonlu iklim bilimci Wanying Kang, “Kutup rüzgarlarının zayıflamasıyla soğuk hava dalgalanmalarının Meksika’ya kadar inebileceğini” belirtiyor.
ABD merkezli özel bir şirket olan Atmospheric and Environmental Research’den hava olayları uzmanı Judah Cohen 2021’de Science mecmuasında yayınlanan bir çalışmasında, iklim değişikliğinin güney bölgelerde soğuk hava olaylarının görülme sıklığını artırabileceğini kaydediyor. Araştırmacılar olağanda daha fazla nem tutma kapasitesine sahip sıcak havanın apansız soğumasıyla ortalamaların üzerinde kar yağışı kaydedilebileceğini de belirtiyor.
En sıcak yıl
Öte yandan World Weather Attribution’dan araştırmacılar kutup girdabının zayıfladığına dair deliller olmakla birlikte bunda iklim değişikliğinin rolüne dair bulguların şimdi kesin olmadığına dikkat çekiyor.
Daha güney bölgelerde yaşayanlar kutup soğuklarını tam da sıcaklık rekorlarının kırıldığı bir yılın akabinde deneyimliyor. Avrupa Birliği’ne (AB) bağlı Copernicus İklim Değişikliği Servisi yalnızca bir ay evvel yaptığı açıklamada 2024’ün şimdiye kadar kayıtlara geçen en sıcak yıl olduğunu bildirmişti. Kurumun çalışmasına nazaran geçen yıl sıcaklıklar, sanayi öncesi (1850-1900 yılları) periyoda kıyasla 1,6 derece daha yüksek ölçüldü. Kaydedilen bir evvelki en sıcak yıl 2023 olmuştu.
Kanada’da kar kalınlığı 40 santimetreye ulaştıFotoğraf: Serkan Senturk/ZUMA Press Wire/picture alliance
Paris’te 2015 yılında yapılan iklim konferansına katılan 196 dünya lideri küresel ısınmayı 1,5 derecenin altında tutmaya çabalamak ve 2 dereceyi aşmasını önlemekte uzlaşmışlardı. Son iki yılın ortalaması bu maksadın üzerinde olsa da bilim insanları Paris’teki maksadın aslında birkaç yılın değil onlarca yılın ortalamasına odaklandığına dikkat çekiyor.
Ancak Almanya’nın Leipzig kentindeki Helmholtz Çevresel Araştırmalar Merkezinden Jakob Zscheischler ve meslektaşları yeniden de 1,5 derece amacı için artık çok geç kalındığı görüşünde. Zscheischler, “Geçmişte aşikâr bir eşik aşıldığında bunun uzun vadeli ortalamalara yansıdığını gördük. Bir daha aşılan düzeyin altına inmiyoruz. (Yaptığımız) İklim modellerinde 1,5 derece hududu için tıpkı durumun geçerli olduğunu gördük” diyor.
DW / MUK,MK,ET
DW Türkçe’ye nasıl manisiz erişebilirim?
