Almanya’da aşırı sağ futbolu nasıl şekillendiriyor?
Alman siyasetinde sağa kayış, ülkenin futbolunda da iz bırakıyor.
Geçtiğimiz yıllarda birçok Alman futbol ekibi ve taraftar kümesi, hem stadyumlarda hem de sokaklarda çok sağ aykırısı protesto şovları düzenledi. Bu şovlarda ülkenin en üst iki liginden ortalarında Werder Bremen, VfL Bochum, FSV Mainz 05, 1. FC Köln ve Hannover 96’ın da olduğu kulüpler, taraftarlarını sağcı aşırıcılığa karşı durmaya çağırdı.
Almanya’da bu Pazar yapılacak erken genel seçimler öncesinde çok sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisinin yükselişi tekrar stadyumlarda siyasete ilgiyi artırmış görünüyor. Lakin taraftar kümeleri çok sağ aykırısı protestolar organize etse de çok sağ eğilimler stadyumlarda giderek yer kazanıyor.
Anti-faşist bir geleneğe sahip olan Hamburg merkezli St. Pauli isimli futbol kulübünün son maçında taraftarlar, bu nedenle “Tüm Hamburg AfD’den nefret ediyor” sloganıyla hislerini lisana getirdi. Tıpkı grubun taraftarları Holokost kurbanlarının anıldığı 27 Ocak günü de Nazi aksisi pankart açmıştı.
Daha çok ırkçılık, daha çok politika
Ancak bu reaksiyon kozmik olmaktan uzakta, dar bir kapsamda kalıyor. Hatta kimilerine nazaran taraftarlar siyasi tercihlerini beyan etmekte daha utangaç hale geliyor.
Kapsayıcı bir toplum olmayı teşvik eden taraftar organizasyonu Gesellschaftsspiele’in başkanı Rico Noack, futbol izleyicisi için “Daha yürekli olmalarını isterdim” diyor. Noack’a nazaran taraftar kümeleri birçok vakit bir sorunun “fazla politik” olduğuna karar verirse bu bahiste hiçbir şey söylememeyi tercih ediyor.
Bu aslında çelişkili bir durum zira Almanya’da kültürel çatışmalar genelde ülkenin açık orta en değerli spor aktifliği olan futbol etrafında şekilleniyor. Örneğin 2022 Dünya Kupası sırasında Alman ulusal grubu, mesken sahibi Katar’daki LGBTİ aksisi maddeleri protesto için “One Love” yazılı kol bantları takmak isteyince mevzu siyasi bir probleme dönüşmüştü. Geçen yıl ise AfD, Almanya konut sahipliğindeki Euro 2024 turnuvasını futbolda “woke” gördüğü şeylere saldırmak için kullandı, ulusal ekip takımındaki göçmen oyuncu sayısını eleştirdi.
“Woke” toplumsal adaletsizliklere, bilhassa de ırkçılığa karşı “uyanık” olmak manasına gelirken, terim günümüzde yaygın olarak bu hususlara odaklanan sol aktivizmi küçümsemek hedefiyle kullanılıyor.
2022 Dünya Kupası sırasında Alman oyuncuların LGBTİ hakları için “One Love” yazılı kol bandı takması tartışma yaratmıştı.Fotoğraf: Christian Charisius/dpa/picture alliance
DW’ye verdiği demeçte “Fubtol her zamankinden daha politize” diyen Noack’a nazaran Alman siyasetinde sağa kayış futbola da yansıyor. Fakat bu, stadyumlarda “sağcı posterler” görüldüğü manasına gelmiyor. Hem Noack hem de futbolda ırkçılığa odaklanan bir kitap yazan gazeteci Ronny Blaschke, tribünlerde ırkçılığın artık daha az tabu haline geldiğini gözlemliyor.
Blaschke, DW’den Dana Sumlaji’ye yaptığı açıklamada “Özellikle 2015’teki kelamda mülteci krizinden sonra statlarda sağa kayış ve siyah futbolculara yönelik ırkçı aksiyonlarda artış görüyoruz” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Ne vakit genç ekipleri yahut ulusal grupta siyah bir Alman oyuncu görseniz toplumsal medyada yığınla ırkçı yorumla karşılaşıyorsunuz.”
Diğer göstericiler taraftarlardan öğrenebilir
Alman taraftar kültürü karmaşık bir yapıya sahip. St. Pauli üzere birtakım kulüpler uzun vakittir sol kimlikleriyle biliniyor. Öteki taraftan Alemannia Aachen gibileri kulübün kendisi reddetse de çok sağ ile anılıyor.
Diğer birçok ekip ise birebir anda sol ve sağ taraftar kümelerine sahip. Noack’a nazaran maç günleri kadro aidiyeti taraftar kümelerinin siyasi eğilimlerinin önüne geçiyor.
Öte yandan Noack politize taraftarın toplum üzerindeki tesirine kuşkuyla yaklaşıyor yeniden de futbolun özel bir gücü olduğunu düşünüyor: Taraftar organize şovlarda, birlik ve mizahı isyankâr bir ruhla bir ortaya getirebiliyor. Noack’a nazaran Almanya’daki AfD aksisi şovlarda bu nitelik bazen eksik oluyor.
Noack, “Organize futbol taraftarlarından çok şey öğrenebilirsiniz: Taraftarlar sıklıkla yaratıcı oluyor, medyada hangi görselin daha yeterli bir tesir yaratacağını biliyorlar. Mutlaka öteki protestocular bundan bir şey öğrenebilir” değerlendirmesinde bulunuyor.
Demokrasi için son uğraş alanı
Susanne Franke, şiddet yanlısı sağcı holiganlığın yaygın olduğu 1992’de Schalke taraftarlarının kurduğu ırkçılık aykırısı tertip olan Schalker Fan Initiative’in (Schalke Taraftar Girişimi) yönetim kurulu üyesi.
St. Pauli taraftarı 27 Ocak’ta Holocaust kurbanlarını andı.Fotoğraf: Marcus Brandt/dpa/picture alliance
Kulübün merkezi, Alman endüstrisinin kalbi olarak bilinen Ruhr Bölgesi’nde yer alan Gelsenkirchen kasabasında. Bir devir merkez sol Toplumsal Demokratların kalesi olarak bilinse de endüstrinin gerilemesiyle bölge Almanya’nın en fakir yerleşimlerinden birine dönüştü ve AfD yer kazandı. Kulübün komşusu ve rakibi Borussia Dortmund’un taraftarı ortasında da kökleri 1970’lere kadar giden neo-Nazi ögeler bulunuyor.
Franke, futbol kültüründe “eski karanlık günlere gidişten” telaş ediyor. DW’ye yaptığı açıklamada Franke, “Düzelmişti, artık tekrar kötüleşiyor. Birçok yerde taraftarlar söylemi denetim etmek için gayret ediyor” diyor.
Franke’ye nazaran Hristiyan Demokrat başkan Friedrich Merz’in göçü kısıtlamaya dönük bağlayıcı olmayan bir düzenlemeyi Alman parlamentosundan AfD’nin dayanağıyla geçirmesi topluluğunun çalışmalarını daha değerli hale getirdi:
“Alman demokrasisi için son gayret alanı üzere hissettiriyor. Futbol hayranı olun yahut olmayın şu günleri ciddiye almak çok değerli.”
Futbol taraftarlarının toplumun kalanına kıyasla daha fazla yahut az politize olduğuna dair ispat olmasa da futbolun Alman toplumundaki büyük yeri, taraftarlar siyasi görüşlerini lisana getirdiğinde onları daha görünür kılıyor.
“Futbolun büyük bir bahtı ve büyük bir erişim alanı var” diyen Franke, “Bu nedenle insanların açık bir duruş sergilemelerini ve bir şeyler söylemelerini nitekim umut ediyorum” tabirlerini kullanıyor.
